แนวคิดและหลักการสำคัญในกระบวนการยุติธรรม

89 เกี่ยวกับการแบ่งแยกอำนาจโดยนักปราชญ์ชาวฝรั่งเศส ชาลส์ มองเตสกิเออร์ (Montesquieu) ได้ เสนอแนวความคิดการแบ่งแยกการใช้อำนาจอธิปไตยในหนังสือเรื่องเจตนารมณ์แห่งกฎหมาย (L’Esprit des Lois) ให้มีแบ่งอำนาจนิติบัญญัติ ออกจากอำนาจบริหารและตุลาการ โดยแต่ละ อำนาจมีการถ่วงดุลและตรวจสอบซึ่งกันและกันในลักษณะของการถ่วงดุลอำนาจ (Checks and Balances) มิให้องค์กรใดองค์กรหนึ่งมีอำนาจมากจนเป็นการผูกขาด จนนำมาสู่การแบ่งผู้ใช้อำนาจ ออกเป็น 3 องค์กรตามเขตอำนาจที่ต่างกัน 162 ทั้งในทางภารกิจ (funktionelle Gewaltenteilung) และในแง่ของตัวบุคคล (personelle Gewaltenteilung) เช่น การให้ผู้ใช้อำนาจบริหารจะต้องถูก ตรวจสอบและถ่วงดุลโดยรัฐสภา ซึ่งทำหน้าที่บัญญัติกฎหมายที่ถูกถ่วงดุลได้โดยการยุบสภาโดยฝ่าย บริหาร ส่วนฝ่ายตุลาการที่มีอำนาจชี้ขาดคดีจะถูกแยกออกเป็นเอกเทศเพื่อกันการเข้าแทรกแซง 163 จึงกล่าวได้ว่า แท้จริงแล้วหลักการแบ่งแยกอำนาจ เป็นการแบ่งแยก “การใช้อำนาจอธิปไตย” หรือ “การแบ่งหน้าที่” (functions) เพื่อให้เกิดการตรวจสอบถ่วงดุล ความหมายจึงจะถูกต้องชัดเจน อนึ่ง หลักการการแบ่งแยกอำนาจสามารถประยุกต์เพื่อให้สอดคล้องกับบริบททางสังคมที่ ต่างกัน และไม่จำเป็นที่จะต้องให้องค์กรผู้ใช้อำนาจมีความเท่าเทียมกันเสมอไป การแบ่งแยกอาจให้ อำนาจหนึ่งอยู่เหนืออีกหนึ่งอำนาจได้ และการกระจายอำนาจไปยังองค์กรที่ต่างกัน เพียงแต่อำนาจ นั้นจะต้องไม่อยู่เหนือกว่าในลักษณะโดยสิ้นเชิงเท่านั้น จึงจะทำให้อำนาจมีความสมดุลผ่านการที่ อำนาจหนึ่งมีอำนาจ “ถ่วงดุล” หรือ “ยับยั้ง” อำนาจหนึ่งได้ 164 หรืออาจกระทำในรูปแบบของการ กำหนดให้องค์กรอื่นสามารถมีส่วนร่วมในการแต่งตั้งบุคคลเข้าสู่อำนาจ หรือในลักษณะของการให้ สิทธิในการ “โต้แย้ง” การเข้า “ตรวจสอบ” อำนาจอื่น ในอันจะเกิดลักษณะของการยับยั้งซึ่งกันและ กัน ล้วนเป็นการแบ่งแยกอำนาจทั้งสิ้น 165 เมื่อการดำเนินคดีอาญาเป็นการใช้อำนาจของรัฐในรูปแบบหนึ่ง ดังนั้น การกำหนดหน้าที่ของ องค์กรต่าง ๆ ในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา (การจัดสรรอำนาจ) ในกฎหมายวิธีพิจารณาความ อาญา จึงต้องคำนึงถึงหลักการแบ่งแยกอำนาจ ด้วยลำพังแต่การบัญญัติหลักการต่าง ๆ เพื่อคุ้มครอง 162 ชาญชัย แสวงศักดิ์. (2553). กฎหมายมหาชน: ความเป็นมา ทฤษฎี และหลักการที่ สำคัญ. กรุงเทพ: วิญญูชน. น. 257-259 163 บรรเจิด สิงคะเนติ. (2547). หลักพื้นฐานของสิทธิเสรีภาพและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ตามรัฐธรรมนูญ. กรุงเทพ: วิญญูชน. น. 25 164 เกรียงไกร เจริญธนวัฒน์. (2550). หลักการพื้นฐานกฎหมายมหาชน ว่าด้วยรัฐธรรมนูญ และกฎหมาย. กรุงเทพ: วิญญูชน. น. 219 165 บรรเจิด สิงคะเนติ. (2547). หลักพื้นฐานของสิทธิเสรีภาพและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ตามรัฐธรรมนูญ. กรุงเทพ: วิญญูชน. น. 25-26