แนวคิดและหลักการสำคัญในกระบวนการยุติธรรม

108 การดำเนินคดีในระบบกล่าวหาของประเทศอังกฤษ (Common Law) จะใช้วิธีการทางกฎหมายใน ลักษณะของการดำเนินคดีโดยประชาชน การใช้ศาลไต่สวนมูลฟ้อง มีการตรวจสอบค้นหาความจริง แบบระบบต่อสู้ (ระบบคู่ปรปักษ์)โดยมีการให้สิทธิจำเลยต่อสู้อย่างเต็มที่ และการพิจารณาคดีในระบบ ลูกขุนซึ่งผู้พิพากษาจะต้องวางตัวเป็นกลางอย่างเคร่งครัด เพื่อถ่วงดุลอำนาจรัฐจึงมีลักษณะที่เน้นไป ในทางของการคุ้มครองสิทธิ ถ่วงดุลอำนาจรัฐในการค้นหาความจริงเพื่อลดข้อบกพร่องของการ ดำเนินคดีในระบบไต่สวนในอดีต การทำความจริงให้ปรากฏขึ้นแก่คดี ต้องอาศัยการค้นหาเพื่อให้ได้มาซึ่งความจริงโดยใช้ เหตุผลของเรื่อง (Nature of thing) อันเป็นการวิเคราะห์ในเชิงตรรกศาสตร์ (Logic) ที่ใช้การชั่ง น้ำหนักพยานหลักฐานเป็นเครื่องมือ การรวบรวมพยานหลักฐานก่อนนำมาชั่งน้ำหนักจึงเป็นไปเพื่อ รวบรวมข้อมูลเพื่อการพิสูจน์ข้อเท็จจริงได้ตามมาตรฐานการพิสูจน์ (standard of proof) ซึ่งจะทำให้ ทราบถึงความจริงแท้ตามหลักตรวจสอบ (Examination principle ) การรวบรวมพยานหลักฐานที่มี ประสิทธิภาพ และกระทำการค้นหาในเชิงรุกเพื่อรวบรวมข้อมูลที่จะเป็นเครื่องพิสูจน์ความผิดหรือ บริสุทธิ์ของผู้ต้องหาหรือจำเลย เจ้าพนักงานจึงมีอำนาจในการรวบรวมพยานหลักฐานได้อย่าง กว้างขวางเท่าที่ไม่ไปกระทบต่อคุณค่า (Value) 2 ประการคือ คุณค่าของการอยู่ร่วมกัน และคุณค่า ส่วนบุคคล จนมากเกินสมควร 195 การรวบรวมพยานหลักฐานจึงต้องกระทำอย่างมีแบบแผน และ คำนึงถึงการคุ้มครองสิทธิของผู้ต้องหา ในกรณีนี้ผู้เขียนเห็นว่า หลักสำคัญของการรวบรวมพยานหลักฐานเพื่อค้นหาความจริงจึง เป็นการชั่งน้ำหนักระหว่าง “คุณค่าของการอยู่ร่วมกันและคุณค่าส่วนบุคคล” กับ “ประโยชน์ที่จะ เกิดขึ้นตามมาจากการได้มาซึ่งพยานหลักฐาน” หากเป็นกรณีที่ต้องละเมิดต่อสิทธิขั้นพื้นฐานส่วน บุคคล เช่น การจับกุมตัว และควบคุมตัวบุคคลไว้ในอำนาจรัฐ เพื่อความสะดวกในการรวบรวม พยานหลักฐานโดยมิได้มีมูลเหตุอันสมควร ที่แม้จะได้ประโยชน์จากการรวบรวมพยานหลักฐานที่ง่าย และรวดเร็วอยู่บ้าง แต่ก็ไม่อาจถือได้ว่าเป็นการกระทำที่เป็นไปเพื่อการรักษาผลประโยชน์ของรัฐ หลักการเบื้องหลังประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 226/1 ที่จะพิจารณาว่า พยานหลักฐานนั้นเมื่อใดควรรับฟังเมื่อได้ไม่ควรรับฟัง เป็นตัวอย่างที่ทำให้เห็นได้อย่างชัดเจนว่าหลัก ในการรับฟังนั้น ขึ้นอยู่กับการชั่งน้ำหนักข้อดีในด้านของความน่าเชื่อถือ (Reliability) และคุณค่าใน การพิสูจน์ความจริง (Probative value) กับข้อ เสีย (judicial effect) ในผล เสียการดำ เนิน 195 คณิต ณ นคร. (2564). กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์วิญญูชน. หน้า 264.