แนวคิดและหลักการสำคัญในกระบวนการยุติธรรม

13 1.1 พัฒนาการของแนวคิดการดำเนินคดีอาญาในประเทศภาคพื้นยุโรป ในประเทศภาคพื้นยุโรป คำว่า ซีวิลลอว์ (civil law) นั้นถูกใช้เพื่อสื่อความหมายถึง กฎหมาย โรมันและพัฒนาการของกฎหมายโรมัน เพื่อแสดงให้เห็นถึงความแตกต่างจากกฎหมายศาสนจักรหรือ กฎหมายพระ (canon law) และหมายถึงระบบกฎหมายของยุโรปตะวันตก (ไม่ได้รวมประเทศแถบ สแกนดิเนเวีย) และระบบกฎหมายที่ได้รับอิทธิพลจากกฎหมายยุโรปตะวันตก 28 กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาของศาสนจักร (canon law) ศาสนจักรในยุคแรกเริ่มนั้นมีการจัดการองค์กรอย่างเป็นระบบและเป็นศูนย์กลางการศึกษา โดยเป็นแหล่งความรู้ที่สร้างนักปรัชญาที่เชื่อในเหตุผลของมนุษย์และวิธีที่มีเหตุผลในการทำสิ่งต่างๆ ดังนั้น ศาสนจักรจึงมีลำดับขั้นตอนก่อนการลงโทษด้วย “วิธีพิจารณาระบบกล่าวหาของโรมัน” เพราะ เห็นว่ามีเหตุผลในการค้นหาความผิดหรือความบริสุทธิ์ของผู้ต้องหา เพียงแต่ต่อมาในยุคมืดวิธีการ ค้นหาความจริงแบบโรมันที่สมเหตุสมผลถูกแทนที่ด้วยวิธีการที่ไม่ใช้เหตุผล เมื่อเริ่มมีการพิจารณา ด้วยคำสาบานและวิธีพิสูจน์ความบริสุทธิ์ด้วยการทรมาน 29 (ecclesiastical procedure) ในการ ค้นหาความจริง ซึ่งนับเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนาระบบการไต่สวนซึ่งปรากฏหลักฐานใน Lateran Council of 1215 ซึ่งเป็น “Decretals” (จดหมายของสมเด็จพระสันตะปาปาที่บัญญัติการตัดสินใจ ในกฎหมายของสงฆ์) ของสมเด็จพระสันตะปาปา Innocent III ซึ่งพระองค์สั่งให้มีการปราบปราม การกระทำผิดบาปและเรื่องอื้อฉาวภายในพระสงฆ์ด้วยกันเอง โดยให้อำนาจหน้าที่ของผู้พิพากษาทำ การตรวจสอบล้วงความลับเมื่อมีข่าวลือสาธารณะว่าคนภายใต้กฎหมายของสงฆ์ได้ก่ออาชญากรรม ทำให้ผู้ต้องหาและทุกคนที่เชื่อว่ามีความรู้เรื่องอาชญากรรมถูกสอบสวน ตัวอย่าง หากพระบิชอป (Bishop) ท่านหนึ่งได้ยินข่าวลือเรื่องการผิดศีลธรรมของใครบางคน ภายใต้อำนาจของท่าน ก็จะใช้วิธีที่ง่ายที่สุดคือการเรียกหาบุคคลนั้นเข้ามาและไต่สวนเขาว่าข่าวลือ นั้นเป็นความจริงหรือเท็จด้วยวิธีการเค้นความจริง ทรมานให้พูดความจริง ซึ่งได้ผลเป็นที่หน้าพอใจต่อ ผู้มีอำนาจ จนต่อมาวิธีค้นหาความจริงแบบเดียวกันนี้ได้ถูกนำมาใช้กับสาธารณชนด้วย โดยมีการเลิก ใช้และห้ามการพิจารณาคดีโดยการต่อสู้ในฝรั่งเศสในปี ค.ศ. 1260 และในเยอรมนีในปี ค.ศ. 1290 28 Alan Watson. The Making of the Civil Law (Harvard University Press 1981) p. 2 อ้างอิงใน มุนินทร์ พงศาปาน. (2562). ระบบกฎหมาย civil law จากกฎหมาย 12 โต๊ะสู่ประมวล กฎหมายแพ่งพาณิชย์. โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. หน้า 33 – 34. 29 นักวิชาการค้นพบว่าภายหลังกฎหมายโรมันอนุญาตกระบวนการการทรมานดังกล่าว เช่นเดียวกัน