แนวคิดและหลักการสำคัญในกระบวนการยุติธรรม

30 บทที่ 2 ระบบการดำเนินคดีอาญาและการค้นหาความจริง เมื่อทำการศึกษาหนังสือและตำราที่มีการเขียนเกี่ยวกับระบบการดำเนินคดีอาญาในประเทศ ไทยจะพบว่ามีการเขียนถึงความเข้าใจเกี่ยวกับเกณฑ์ในการแบ่งระบบการดำเนินคดีอาญาอยู่ 2 แบบ กล่าวคือ การแบ่งระบบการดำเนินคดีแบบไต่สวนและการกล่าวหาในมุมมองของคอมมอนลอว์ และ การแบ่งในมุมมองของซีวิลลอว์ ซึ่งการแบ่งระบบการดำเนินคดีที่ไม่สอดคล้องกันเช่นนี้กระทบถึง ความเข้าใจที่มีต่อระบบของการค้นหาความจริงของประเทศไทย เนื่องจากนักกฎหมายที่สำเร็จการศึกษาจากประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอว์ และนักกฎหมายส่วนใหญ่ที่สำเร็จการศึกษาจากประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายแบบซีวิลลอว์นั้นให้นิยาม ความหมายของระบบกล่าวหาและระบบไต่สวนไว้แตกต่างกัน กล่าวคือ นักกฎหมายของประเทศที่ใช้ ระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอว์มองว่า ระบบการดำเนินคดีในประเทศตนเท่านั้นที่เป็นระบบ กล่าวหา ส่วนการดำเนินคดีในประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายแบบซีวิลลอว์เป็นระบบไต่สวน เนื่องจากใช้ หลักเกณฑ์ในการพิจารณาที่ว่า หากเป็นการดำเนินคดีที่ศาลสามารถค้นหาความจริงด้วยตนเอง (Active) จัดเป็นการดำเนินคดีในระบบไต่สวน ส่วนระบบกล่าวหานั้นศาลจะต้องวางเฉย (Passive) และค้นหาความจริงด้วยการต่อสู้ของคู่ความ 70 อย่างไรก็ตาม ในมุมมองของนักกฎหมายที่สำเร็จการศึกษาจากประเทศที่ใช้ระบบกฎหมาย แบบซีวิลลอว์ส่วนใหญ่ กลับเห็นว่า ระบบในการดำเนินคดีกับระบบในการค้นหาความจริงนั้นเป็นสิ่งที่ แยกจากกัน ระบบไต่สวนกับระบบกล่าวหานั้นแยกกันโดยพิจารณาเพียงว่า อำนาจสอบสวนฟ้องร้อง กับอำนาจพิจารณาพิพากษานั้นมีการแยกจากกันหรือไม่ โดยหากศาลเป็นองค์กรที่ใช้อำนาจดังกล่าว ทั้งหมดจึงจะฟังได้ว่า ใช้ระบบไต่สวน ซึ่งเป็นระบบการดำเนินคดีที่ใช้กันในอดีต เช่น ศาลศาสนา ซึ่ง ปัจจุบันไม่มีการใช้ระบบดังกล่าวแล้วแม้แต่ในภาคพื้นทวีปยุโรป ส่วนระบบกล่าวหาจะหมายถึง ระบบ ที่มีการแยกการสอบสวนฟ้องร้องออกจากการพิจารณาพิพากษาคดี ดังนั้น หากพิจารณาตามนิยาม ของระบบไต่สวนและระบบกล่าวหาตามแบบของระบบกฎหมายแบบซีวิลลอว์แล้ว นักกฎหมายซี วิลลอว์จะมองว่าตนใช้ระบบกล่าวหาเช่นกันเพียงแต่มีการค้นหาความจริงตามระบบตรวจสอบ ในขณะที่ระบบการดำเนินคดีอาญาแบบคอมมอนลอว์ก็ใช้ระบบกล่าวหาเช่นกันแต่การค้นหาความ จริงใช้ระบบต่อสู้ เนื่องจากการที่ศาลจะค้นหาความจริงในเชิงรุกหรือวางเฉยนั้นเป็นเรื่องของระบบ การค้นหาความจริง เป็นคนละส่วนกับระบบการดำเนินคดี 70 เข็มชัย ชุติวงศ์. (2565). คำอธิบายกฎหมายลักษณะพยาน. พิมพ์ครั้งที่ 11. กรุงเทพ: นิติ บรรณการ. น. 340