แนวคิดและหลักการสำคัญในกระบวนการยุติธรรม

48 2.3 การดำเนินคดีอาญาในระบบไต่สวนของประเทศไทยในปัจจุบัน แนวโน้มของกฎหมายอาญาความผิดพิเศษซึ่งบัญญัติในภายหลัง เช่น พระราชบัญญัติการ สอบสวนคดีพิเศษ พ.ศ. 2547 ได้วางหลักให้อัยการเข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินคดีอาญาในชั้น สอบสวน และมีการพยายามหาวิธีการมาแล้ว เช่น ให้อัยการเป็นผู้แจ้งข้อกล่าวหา การขอหมายต้อง ให้อัยการเป็นผู้ขอ แต่สิ่งที่ปรากฏในกฎหมายจะพบว่า คดีพิเศษอัยการจะเข้ามาเป็นผู้ร่วมสอบสวน ซึ่งจุดนี้แสดงให้เห็นว่า ทางฝ่ายผู้ปฏิบัติและฝ่ายนิติบัญญัติเห็นด้วยกับหลักการนี้ นอกจากนี้ วิธี พิจารณาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ วิธีพิจารณาคดีอาญาของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ได้ บัญญัติไว้อย่างชัดเจนให้การพิจารณาคดีใช้ “ระบบไต่สวน” ซึ่งให้อำนาจศาลในการค้นหาความจริง ด้วยตนเองในเชิงรุก ส่วน พระราชบัญญัติการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562 เป็นการเพิ่มกรณียกเว้น ของการตรวจสอบค้นหาความจริง ในกรณีความผิดลหุโทษและความผิดอันยอมความได้บางกรณี 2.3.1 พระราชบัญญัติการสอบสวนคดีพิเศษ พ.ศ. 2547 ปัจจุบันคดีที่ผู้กระทำผิดทางอาญาอาจมีกรณีที่มีความซับซ้อน มีโครงข่ายโยงใยระหว่าง ประเทศ มีการกระทำความผิดในลักษณะที่เป็นองค์กรอาชญากรรม มีผู้มีอิทธิพลหนุนหลัง และมี ความรู้ความเชี่ยวชาญในเรื่องของเทคโนโลยีระดับสูง และอาจการกระทำความผิดก่อให้เกิดความ เสียหายอย่างยิ่งต่อประเทศชาติ ทำให้การสืบสวนสอบสวนปกติอาจจะไม่เหมาะสม จึงมีการจัดตั้ง กรมสอบสวนคดีพิเศษ (Department of Special Investigation) DSI ซึ่งเป็นหน่วยงานภายใต้สังกัด กระทรวงยุติธรรม ที่ก่อตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 เพื่อเพิ่ม ศักยภาพของการสืบสวนสอบสวน และทำการวางหลักและขอบเขตเกี่ยวกับสอบสวนคดีพิเศษหรือคดี อาชญากรรมพิเศษให้ หมายถึง การสอบสวนคดีความผิดทางอาญาตามที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติ การสอบสวนคดีพิเศษ พ.ศ. 2547 มาตรา 21 ซึ่งมี 2 กรณีคือ กรณีแรก คือ คดีความผิดทางอาญาตามกฎหมายที่กำหนดไว้ในบัญชีท้ายพระราชบัญญัตินี้ ที่ มีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใด คือ คดีที่มี “ลักษณะ” และ “ประเภท” ดังนี้ ลักษณะของคดีต้องมีความซับซ้อน หรือมีผลกระทบอย่างรุนแรงต่อความสงบเรียบร้อยและ ศีลธรรมอันดีของประชาชนหรือความมั่นคงของประเทศ ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศหรือระบบ เศรษฐกิจหรือการคลังของประเทศ หรือเป็นความผิดข้ามชาติที่สำคัญ หรือเป็นการกระทำขององค์กร อาชญากรรม หรือ มีผู้ทรงอิทธิพลที่สำคัญเป็นตัวการ ผู้ใช้ หรือผู้สนับสนุน หรือคดีความผิดทางอาญา ที่พนักงานฝ่ายปกครองหรือตำรวจชั้นผู้ใหญ่เป็นผู้ถูกกล่าวหาหรือผู้ต้องหา ซึ่งจำเป็นต้องใช้วิธีการ สืบสวนสอบสวนเพื่อรวบรวมพยานหลักฐานเป็นพิเศษ และประเภทของคดีต้องเป็นคดีที่ได้ระบุเอาไว้ แล้วในบัญชีท้ายพระราชบัญญัติ เช่น คดีความผิดตามกฎหมายว่าด้วยการกู้ยืมเงินที่เป็นการฉ้อโกง