การศึกษาอิสระ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ

40 สัญญาประนีประนอมยอมความ ได้แก่ การประนีประนอมยอมความนอกศาล เป็นการ ระงับข้อพิพาทโดยมีข้อพิพาทเกิดขึ้นแล้ว แต่ไม่ได้นำเรื่องมาฟ้องต่อศาล หรือฟ้องแล้วแต่คดียั งไม่ถึง ที่สุด และการประนีประนอมยอมความในศาล เป็นข้อพิพาทที่มีคดีความในชั้นศาล โดยคู่กรณี ได้มีการตกลงระงับข้อพิพาทซึ่งต่างยอมผ่อนผันให้แก่กัน ศาลจะพิจารณาพิพากษาเป็นไปตามที่ คู่ความตกลงกัน (มานิตย์ จุมปา, 2546, น. 16) การประนีประนอม เป็นการแก้ไขความขัดแย้งโดยการพบกันครึ่งทาง โดยแต่ละฝ่ายอาจจะ ต้องลดเป้าหมายของตนบ้าง ซึ่งไม่สามารถบรรลุวัตถุประสงค์ตามที่ต้องการได้ทั้งหมด วิธีการดังกล่าว จึงมีจุดอ่อน คือ ไม่สามารถบรรลุเป้าหมายที่แท้จริงของคู่กรณีได้ตามที่ต้องการ ดังนั้น ความขัดแย้ง อาจเป็นการยุติลงชั่วคราวเท่านั้น (โสรัตน์ กลับวิลา, 2563, น. 44 อ้างถึงใน อาภาศิริ สุวรรณานนท์ และคณะ, 2558) 3) การอนุญาโตตุลาการ ประเทศไทยเริ่มมีการระงับข้อพิพาทโดยการอนุญาโตตุลาการ ตั้งแต่ในสมัยกรุงศรีอยุธยา (ในกฎหมายตราสามดวง) (ปรัชญา อยู่ประเสริฐ , 2553, น.89) การอนุญาโตตุลาการ เป็นกระบวนพิจารณาเพื่อระงับข้อพิพาทระหว่างคู่กรณีอันเกิดจากความสมัคร ใจของคู่กรณี ซึ่งมี “อนุญาโตตุลาการ” เป็นผู้วินิจฉัยและชี้ขาดข้อพิพาท (จารุณี มณีรัตน์, 2555, น. 112) ต้องเป็นผู้ที่มีความรู้และมีคุณสมบัติซึ่งเป็นไปตามที่คู่กรณีตกลงกัน (ปรัชญา อยู่ประเสริฐ, 2553, น.89) อนุญาโตตุลาการเป็นผู้ใช้ดุลพินิจ จึงได้รับความคุ้มกันไม่ให้ต้องถูกฟ้องร้องในการ ทำหน้าที่เป็นผู้ชี้ขาด คำชี้ขาดนั้นผูกมัดคู่กรณีเหมือนกับคำพิพากษาของศาล และอนุญาโตตุลาการ มีสถานะคล้ายคลึงกับผู้พิพากษา แต่อนุญาโตตุลาการอาจถูกคัดค้านได้ หากไม่เป็นกลางหรือมีอคติ (จารุณี มณีรัตน์, 2555, น. 112) วิธีการระงับข้อพิพาทโดยวิธีการอนุญาโตตุลาการ สามารถแบ่งได้เป็น 2 ประการ คือ ประการแรก การอนุญาโตตุลาการที่คู่กรณีดำเนินการเฉพาะกิจหรือดำเนินการเอง โดยคู่กรณี ที่มีความประสงค์ สามารถตั้งอนุญาโตตุลาการซึ่งกำหนดรายละเอียดของวิธีพิจารณาต่าง ๆ ด้วยตนเองได้ และประการที่สอง การอนุญาโตตุลาการที่ดำเนินการโดยสถาบันอนุญาโตตุลาการ (จารุณี มณีรัตน์, 2555, น. 113) 4) การดำเนินการพิจารณาในศาล หรือที่เรียกว่า “การฟ้องคดีต่อศาล” เริ่มจากการที่ คู่กรณีซึ่งถูกโต้แย้งสิทธิได้นำข้อพิพาทของตนไปฟ้องคดีต่อศาล โดยมีพยานหลักฐานที่เกี่ยวข้อง สนับสนุน และคู่กรณีซึ่งเป็นฝ่ายที่ถูกกล่าวหาได้แสดงโอกาสต่อสู้คดีอย่างเต็มที่ โดยมีพยานหลักฐาน