วารสาร วิชาการนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ

ควรที่จะละเสีย โทษทั้งหกเป็นใจความ เฝ้าไกลก็ไม่งาม หนึ่งเข้าใกล้ก็ไม่ควร เฝ้าในที่สูงหนึ่ง เฝ้าต�ำหนักไม่น�้ำนวล หนึ่งเฝ้าเหนือลมทวน หนึ่งเฝ้าตรงคงไม่ดี ส�ำรวมจิตดังหนึ่งคน อันเข้าใกล้องค์อัคคี โพยภัยจึงไม่มี เพราะไม่หมินประคินการ 5 บทบาทของราชเสวกสอดคล้องกับหลักกฎหมายหลายประการ ดังใน พระราชก�ำหนดเก่าที่ก�ำหนดขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก กล่าวถึงคุณสมบัติของขุนนางไทยสมัยโบราณทั้งที่เป็นทหารและพลเรือนว่าต้องมี คุณสมบัติของอธิบดี 4 ความว่า อนึ่งผู้จะเปนพระหลวงขุนหมื่นย่อมประกอบด้วยอะธิบดีสี่ประการ คือ ฉันทาธิบดี คือ วิริยาธิบดี คือ จิตาธิบดี คือ วิมังสาธิบดี ฉันทาธิบดีนั้น ล้นเกล้าล้นกระหม่อมต้องพระราชประสงค์สิ่งใดผู้นั้นน�ำซึ่งสิ่งนั้นมาทูลเกล้า ทูลกระหม่อมถวาย วิริยาธิบดีนั้นคือ กอปรด้วยความเพียรในราชการมิได้ขาด จิตาธิบดีนั้นคือ มีน�้ำใจกล้าแขงในการณะรงค์สงคราม วิมังสาธิบดีนั้นคือ ฉลาด ในที่พิภากษาความ แลอุบายในราชการต่าง ๆ 6 ในกฎมณเฑียรบาลกล่ าวถึงหน้ าที่ของเจ้ าหน้ าที่ในโรงเรียน มหาดเล็กหลวงที่สอดคล้องกับวรรณกรรม ใจความหนึ่งกล่าวถึงการปฏิบัติตน ของราชเสวกว่าต้องไม่ประพฤติตนให้เป็นที่รังเกียจ มีความสุภาพเรียบร้อย ไม่ให้พระมหากษัตริย์ทรงเสื่อมเสียพระเกียรติยศได้ ดังนี้ อันเหล่าเสวามาตย์ราชบริพารผู้ที่มีน่าที่รับราชการในกระทรวงและ กรมในพระราชส�ำนักนั้นย่อมเปนผู้ที่ปฏิบัติราชการอยู่ในน่าที่ใกล้ชิดพระองค์ เพราะฉะนั้นจึงสมควรที่จะเปนผู้ที่ดีไม่เปนที่ทรงรังเกียจ และทั้งเปนผู้ประพฤติ สัมมาจารี ไม่ควรที่จะให้มีผู้ติฉินนินทาได้ว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรง ชุบเลี้ยงตั้งแต่งคนที่ไม่ดีไว้ในที่ใกล้ชิดพระองค์ ทั้งอาจจะที่จะมีผลให้เสื่อมเสีย พระเกียรติยศได้ด้วย 7 5 มหาวิทยาลัยราชภัฎนครศรีธรรมราช. ศูนย์ศิลปวัฒนธรรม, โลกนิติสุภาษิต, (สมุดไทยขาว อักษรไทย ภาษาไทย, ม.ป.ท.) 6 กฎหมายตรา 3 ดวง. เล่ม 5. (ม.ป.ท.), น. 150. 7 กฎมณเฑียรบาลว่าด้วยครอบครัวแห่งข้าราชการในพระราชส�ำนัก, (ราชกิจจานุเบกษา 31, 1 (สิงหาคม 2457), น. 277 - 308. วารสารวิชาการนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ ปีที่ 7 ฉบับที่ 9 กรกฎาคม 2561 - มิถุนายน 2562 8