วารสารวิชาการนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ

นอกจากนั้นในเมืองปัตตานีเดิมก็ได้มีการใช้กฎหมายอิสลามอย่างอิสระและ ได้จัดตั้งสถาบันศาสนาอิสลามเพื่อการบริหารกฎหมายอิสลาม สุลต่านซึ่งเป็นผู้นำ�สูงสุด ทางศาสนาได้แต่งตั้งมุฟตีย์เป็น ที่ปรึกษาในเรื่องศาสนา สุลต่านมูฮัมมัด ซาฮ แต่งตั้ง ชัยค์เศาะฟียุดดีน นักวิชาการอิสลามจากเมืองปาไซ สุมาตรา เป็นมุฟตีย์ ต่อมาภาย หลังตำ�แหน่งนี้ได้เปลี่ยนเป็น “Datuk Seri Faja Fiqah” 5 ชาวมุสลิมที่อาศัยอยู่ตาม หัวเมืองมลายูอื่น ๆ ก็มีการใช้กฎหมายอิสลามทั้งในความอาญาและความแพ่งตลอดมา จนกระทั่งมีการปฏิรูปการปกครองแผ่นดินในสมัยราชกาลที่ 5 ส่งผลกระทบอย่างลึกซึ้ง ให้บังเกิดการเปลี่ยนแปลงติดตามมาต่อรูปแบบของรัฐและระบบกฎหมายในสังคมไทย 6 การบังคับใช้กฎหมายอิสลามของชาวมุสลิมในหัวเมืองต่าง ๆ เริ่มเปลี่ยนแปลง เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ. 2411-2453) ได้เปลี่ยนแปลง การปกครองโดยโปรดเกล้าฯ ประกาศกฎข้อบังคับสำ�หรับปกครองบริเวณเจ็ดหัวเมือง พ.ศ. 2444 ให้ยกเลิกการปกครองแบบเก่ามาเป็นแบบมณฑลเทศาภิบาล และให้หัวเมือง ทั้งเจ็ดเมืองคงเป็นเมืองอยู่ตามเดิมอยู่ในความปกครองของเทศาภิบาล และ ให้พระยาเมืองเป็นผู้รักษาราชการบ้านเมืองต่างพระเนตรพระกรรณ โดยในกฎข้อบังคับ นี้มีส่วนที่เกี่ยวข้องกับมุสลิมและกฎหมายอิสลามโดยตรง ได้แก่ ข้อที่ 32 บัญญัติว่า “ให้ใช้พระราชกำ�หนดกฎหมายทั้งปวง ในความอาญาแลความแพ่ง แต่ความแพ่ง ซึ่งเกี่ยวด้วยศาสนาเรื่องผัวเมียก็ดี และเรื่องมรดกก็ดี ซึ่งคนนับถือศาสนาอิสลาม เป็นทั้งโจทก์จำ�เลย หรือเป็นจำ�เลยให้ใช้กฎหมายอิสลามในการพิจารณาแลพิพากษา และให้โต๊ะกาลีซึ่งเป็นผู้รู้ในศาสนาอิสลามเป็นผู้พิพากษาตามกฎหมายอิสลามนั้น” 7 ข้อบังคับดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าสถานะของกฎหมายอิสลามเริ่มได้รับการ ยอมรับอย่างเป็นทางการในระบบศาลของประเทศไทย ในช่วงเวลานี้การใช้กฎหมาย อิสลามของสังคมมุสลิมอยู่ภายใต้การอุปถัมภ์ของเจ้าเมืองเดิม ข้อบังคับสำ�หรับ ปกครองในบริเวณเจ็ดหัวเมือง พ.ศ. 2444 ได้ยกเว้นกฎหมายแพ่งของไทยในบริเวณ เจ็ดหัวเมือง ละกฎหมายอิสลามที่เกี่ยวข้องกับครอบครัวและมรดกยังคงบังคับใช้อยู่ 5 Ibrahim Syukri, Sefarah Kerajaan Melayu Patani, (Selangor : Universiti Kebangsaan Malaysia), 2002, หน้า 34. 6 สมชาย ปรีชาศิลปะกุล, นิติศาสตร์ไทยเชิงวิพากษ์. (กรุงเทพฯ : วิญญูชน) 2549, หน้า 21. 7 ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 18 หน้า 720 วันที่ 22 ธันวาคม ร.ศ. 120 วารสารวิชาการนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ ปีที่ 5 ฉบับที่ 7 มกราคม - ธันวาคม 2557 