วารสารวิชาการนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ

บัญชาของสุลต่านมุฮัมมัด โอรังเซบ แห่งราชวงศ์มองโกล หนังสือฟัตวานี้จึงเป็นเสมือน สารานุกรมฟัตวาในมัซฮับอบูหะนีฟะฮฺ เนื้อหาของคู่มือฉบับนี้ประกอบด้วยเนื้อหา ด้านสารบัญญัติดังที่ปรากฏอยู่ในตำ�รากฎหมายอิสลามทั่วไป แต่ก็ยังขาดเนื้อหาอีก บางส่วน เช่น การเรียกร้องค่าเสียหายกรณีผิดสัญญาหมั้น กรณีสินสมรส เป็นต้น และไม่มีเนื้อหาด้านวิธีสบัญญัติที่จำ�เป็นสำ�หรับการใช้กฎหมายอิสลาม นอกจากใน กรณีที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับความสมบูรณ์ของสัญญาต่าง ๆ ดังกล่าวเท่านั้น ผู้ร่างคู่มือ ไม่ได้บรรจุเนื้อหาสาระใด ๆ ที่เกี่ยวกับการจัดการต่าง ๆ ที่จำ�เป็นสำ�หรับการใช้ กฎหมายอิสลามดังที่ปรากฏอยู่ในกฎหมายทั่วไป เช่น การจดทะเบียนสมรส ผู้มีอำ�นาจ จดทะเบียนสมรส การจดทะเบียนสมรส ผู้มีอำ�นาจจดทะเบียนหย่า การจัดการทรัพย์สิน หลังสิ้นสุดการสมรส เป็นต้น ดังนั้น กล่าวได้ว่าการใช้กฎหมายอิสลามลักษณะครอบครัวและมรดกได้มี การนำ�มาใช้ในศาลชั้นต้นในคดีแพ่งภายใต้อาณาเขตของ 4 จังหวัดชายแดนภาคใต้ อย่างเป็นทางการมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2444 ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาจากบทบัญญัติของ กฎข้อบังคับสำ�หรับปกครองบริเวณเจ็ดหัวเมือง ร.ศ. 120 และได้มีการยกเลิกการใช้ใน ปี พ.ศ. 2486 โดยรัฐบาลของจอมพล ป. พิบูลสงคราม แต่ถูกนำ�กลับมาใช้ใหม่ในปี พ.ศ. 2489 โดยรัฐบาลของนายปรีดี พนมยงค์ 8 และมีการใช้เรื่อยมาจนกระทั่งปัจจุบัน (พ.ศ.2556) รวมระยะเวลาประมาณ 112 ปี การบังคับใช้พระราชบัญญัติว่าด้วยการใช้กฎหมายอิสลามในเขตจังหวัด ปัตตานี นราธิวาส ยะลา และสตูล พ.ศ. 2489 ทำ�ให้ชาวไทยมุสลิมในจังหวัด ชายแดนภาคใต้ทั้งสี่จังหวัดดังกล่าว มีสิทธิใช้กฎหมายอิสลามว่าด้วยครอบครัวและ มรดกแทนบทบัญญัติตามมาตราที่เกี่ยวข้องในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 5 และบรรพ 6 ในกรณีที่ทั้งโจทก์และจำ�เลยเป็นมุสลิม หรือมุสลิมเป็นผู้เสนอ คำ�ขอในคดีที่ไม่มีข้อพิพาท นอกจากนี้ยังกำ�หนดให้มีการแต่งตั้งดะโต๊ะยุติธรรมจาก ชาวไทยมุสลิมให้ประจำ�ศาลจังหวัดทั้งสี่ดังกล่าวและศาลจังหวัดเบตง จังหวัดละ 2 คน และ 1 คน ตามลำ�ดับอีกด้วย ให้ดะโต๊ะยุติธรรมเป็นผู้วินิจฉัยชี้ขาดในข้อกฎหมายอิสลาม และคำ�วินิจฉัยชี้ขาดของดะโต๊ะยุติธรรมในข้อกฎหมายอิสลามเป็นอันเด็ดขาดในคดีนั้น 8 ปิยนารถ บุนนาค, นโยบายปกครองของรัฐบาลไทยต่อชาวมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ (พ.ศ.2475-2516), พิมพ์ครั้งที่ 3, (กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) 2547, หน้า 117. วารสารวิชาการนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ ปีที่ 5 ฉบับที่ 7 มกราคม - ธันวาคม 2557 