คำอธิบาย พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540

2 คาอธิบายพระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 จะเห็นได้ว่าบทบัญญัติของมาตรา 48 ทวิ แห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับดังกล่าว บุคคลจะมีสิทธิ ที่จะได้รับทราบข้อมูลข่าวสารของราชการใด ก็ต่อเมื่อข้อมูลข่าวสารของราชการนั้นมีหรืออาจจะมีผลกระทบ ต่อการดารงชีวิตของตนเท่านั้น หากตนมิได้เป็นผู้มีส่วนได้เสียเกี่ยวกับข้อมูลข่าวสารของราชการใด ย่อมไม่มี สิทธิที่จะได้รับทราบข้อมูลข่าวสารของราชการนั้น ต่อมา รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 58 บัญญัติว่า “บุคคลย่อมมีสิทธิ ได้รับทราบข้อมูลหรือข่าวสารสาธารณะ ในครอบครองของหน่วยราชการ หน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการส่วนท้องถิ่น เว้นแต่การเปิดเผยข้อมูลนั้นจะกระทบต่อความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัย ของประชาชน หรือส่วนได้เสียอันพึงได้รับความคุ้มครองของบุคคลอื่น ทั้งนี้ตามที่กฎหมายบัญญัติ” รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับนี้จึงถือเป็นรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับแรก ที่ได้ให้ความ รับรองและคุ้มครองสิทธิของประชาชนในการได้รับรู้ข้อมูลข่าวสารของราชการไว้ แม้ตนจะมิได้เป็นผู้มีส่วนได้ เสียเกี่ยวกับข้อมูลข่าวสารของราชการนั้นก็ตาม แต่รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับนี้ มีข้อยกเว้นไว้ว่า ห้ามเปิดเผยข้อมูลข่าวสารของราชการที่จะกระทบต่อความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัยของประชาชน หรือ ส่วนได้เสียอันพึงได้รับความคุ้มครองของบุคคลอื่น ต่อมา รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มาตรา 56 บัญญัติว่า “บุคคลย่อมมีสิทธิ ได้รับทราบและเข้าถึงข้อมูลหรือข่าวสารสาธารณะในครอบครองของ หน่วยราชการ หน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการส่วนท้องถิ่น เว้นแต่การเปิดข้อมูลหรือข่าวสารนั้นจะกระทบต่อความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัยของประชาชน หรือส่วนได้เสียอันพึงได้รับความคุ้มครองของบุคคลอื่น หรือเป็นข้อมูล ส่วนบุคคล ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ” จะเห็นได้ว่า รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับนี้กาหนดให้ บุคคลมีสิทธิได้รับทราบและเข้าถึงข้อมูลข่าวสารของราชการ เว้นแต่การเปิดข้อมูลหรือข่าวสารนั้นจะกระทบ ต่อความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัยของประชาชน หรือส่วนได้เสียอันพึงได้รับความคุ้มครองของบุคคลอื่น หรือเป็นข้อมูลส่วนบุคคล ปัจจุบัน (พ.ศ. 2568) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 59 บัญญัติว่า “รัฐต้องเปิดเผยข้อมูลหรือข่าวสารสาธารณะในครอบครองของหน่วยงานของรัฐ ที่มิใช่ข้อมูลเกี่ยวกับความ มั่นคงของรัฐ หรือเป็นความลับของทางราชการตามที่กฎหมายบัญญัติ และต้องจัดให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูล หรือข่าวสารดังกล่าวได้โดยสะดวก” ดังนั้น ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับปัจจุบัน รัฐจึงต้อง เปิดเผยข้อมูลข่าวสารราชการให้ประชาชนได้รับรู้ได้โดยสะดวก แม้ว่าประชาชนคนจะมิได้เป็นผู้มีส่วนได้เสีย เกี่ยวกับข้อมูลข่าวสารของราชการนั้นก็ตาม แต่รัฐไม่ต้องเปิดเผยข้อมูลข่าวสารราชการที่เป็นข้อมูลข่าวสารที่ เกี่ยวกับความมั่นคงของรัฐ หรือเป็นความลับของทางราชการตามที่กฎหมายบัญญัติ คาพิพากษาศาลปกครองสูงสุดที่ อร. 93/2566 แม้ผู้ฟูองคดีจะอ้างว่ามีสิทธิได้รับทราบข้อมูล ข่าวสารของราชการ ตามที่รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยบัญญัติไว้ก็ตาม แต่การใช้สิทธิของผู้ฟูองคดีก็ต้อง เป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 เพื่อคุ้มครองประโยชน์สาธารณะและประโยชน์ของเอกชนที่เกี่ยวข้อง