วารสารเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร ปีที่ 2 ฉบับที่ 2

บทนำ (Introduction) 8 การสำ รวจพืชสมุนไพรท้องถิ่นภาคใต้ตอนบนเพื่อการใช้ประโยชน์ทางยา Journal of Technology and Agricultural Innovation Vol. 2 No. 2 ( July - December 2024 ) ปัจจุบันมูลค่าความต้องการใช้พืชสมุนไพรเป็นยาในการรักษาอาการและโรคของโลก ปี พ.ศ. 2560 มีมูลค่าสูงถึง หมื่นล้านเหรียญดอลลาร์สหรัฐ โดยเป็นความต้องการใช้จาก ประเทศแถบยุโรป แถบเอเชีย และแถบอเมริกาเหนือ ปี พ.ศ.2564 คาดการณ์ว่าจะมีมูลค่าความต้องการพืชสมุนไพรโลก มากถึง 115 หมื่นล้านเหรียญดอลลาร์สหรัฐ (สำ นักส่งเสริมและจัดการสินค้าเกษตร, 2557) ประเทศไทย วางแผนยุทธศาสตร์ชาติ ให้ปี พ.ศ.2564 ประเทศไทยเป็นประเทศผู้ส่งออกวัตถุดิบสมุนไพรคุณภาพ และผลิตภัณฑ์สมุนไพรชั้นนำ ของภูมิภาค ASEAN และต้องเพิ่มมูลค่าวัตถุดิบพืชสมุนไพรและ จากพืชสมุนไพรภายในประเทศ โดยให้เพิ่มขึ้นอย่างน้อย 1 เท่าตัว และประเทศไทยมีศักยภาพสูงในการ ผลิตเนื่องจากตั้งอยู่ในเขตร้อนชื้นที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง อีกทั้งคนไทยมีการนำ สมุนไพรมา ใช้ประโยชน์ทั้งเพื่อการบริโภค อุปโภค และเป็นยามายาวนาน ดังจะเห็นได้จากสูตรยาสมุนไพรจำ นวน มาก ทั้งแผนโบราณและแผนปัจจุบัน ซึ่งมีการนำ พรรณพืชมาเป็นพืชสมุนไพรแล้วถึง 1,800 ชนิด และ 9.18 ผลิตภัณฑ์ อีก 300 ชนิด ใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตยาเพื่อใช้ประโยชน์ทางการแพทย์ (กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์ทางเลือก, 2559) ปัจจุบันมีการใช้พืชสมุนไพรเป็นยาแล้วถึง 24 รายการ เป็นยาแผนไทย ที่บรรจุในบัญชียาหลักแห่งชาติ 71 รายการ มีมูลค่าถึงปีละ 14,000 ล้านบาท และยังคงมีความต้องการ เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และเนื่องจากประเทศไทยกำ ลังก้าวสู่สังคมผู้สูงวัย ประชาชนให้ความสำ คัญด้าน สุขภาพและสาธารณสุขเพิ่มขึ้น โดยปัจจุบันมีการส่งเสริมการผลิตยาสมุนไพรใช้ในโรงพยาบาลรัฐแล้ว มากถึง 70 แห่ง และมีโรงพยาบาลที่สามารถผลิตยาสมุนไพรและผ่านมาตรฐาน GMP แล้วถึง 15 แห่ง ดังนั้น จะเห็นได้ว่ามีแนวโน้มความต้องการใช้วัตถุดิบพืชสมุนไพรสูง แต่จากข้อมูลพื้นที่ปลูกสมุนไพร ในประเทศมีแนวโน้มลดลง เนื่องจากเกษตรกรเลือกผลิตพืชเศรษฐกิจมากกว่า แต่ยังมีการผลิตเพื่อใช้ ประโยชน์ในครัวเรือนจึงไม่เพียงพอต่อความต้องการ สำ หรับเป็นวัตถุดิบและยังต้องได้รับมาตรฐานยา (สำ นักส่งเสริมและจัดการสินค้าเกษตร, 2557) ดังนั้น นักวิจัยจึงเล็งเห็นถึงความสำ คัญในการศึกษาพันธุ์ และการใช้ประโยชน์พืชสมุนไพรในท้องถิ่น เพื่อการจัดทำ เป็นข้อมูลสำ หรับการผลักดันพืชสมุนไพร ท้องถิ่นสู่การใช้ประโยชน์ในเชิงสาธารณะที่เป็นรูปธรรมยิ่งขึ้น เช่น การพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตและ รูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ได้มาตรฐาน และการอนุรักษ์พันธุ์ให้คงอยู่ต่อไป วัสดุ อุปกรณ์ และวิธีการ (Material and Methodology) วัสดุและอุปกรณ์ ประกอบด้วย แบบสัมภาษณ์ อุปกรณ์บันทึกภาพ ได้แก่ กล้องถ่ายภาพ คอมพิวเตอร์ เป็นต้น อุปกรณ์ เก็บตัวอย่างพืช ได้แก่ กรรไกรตัดกิ่ง ถุงพลาสติก ปากกา กระติกน้ำ แข็ง เป็นต้น อุปกรณ์และเครื่องมือ สำ หรับสกัด เพิ่มจำ นวน และตรวจสอบดีเอ็นเอด้วยเครื่อง thermo cycle, electrophoresis และ gel documentation เป็นต้น วิธีดำ เนินการ 1. สำ รวจพันธุ์พืชสมุนไพรและการใช้ประโยชน์ในพื้นที่ 6 จังหวัดภาคใต้ตอนบน (ชุมพร ระนอง พังงา กระบี่ สุราษฎร์ธานี และนครศรีธรรมราช) โดยการสัมภาษณ์ 3 กลุ่มเป้าหมาย คือ กลุ่มเกษตรกร ผู้ปลูกสมุนไพร จังหวัดละ 2 ราย กลุ่มผู้ใช้บริการจังหวัดละ 15 ราย และกลุ่มผู้ให้บริการจังหวัดละ 3 ราย รวม 120 ราย คัดเลือกกลุ่มเป้าหมายจากข้อมูลทุติยภูมิของกรมส่งเสริมการเกษตร และกระทรวง สาธารณสุข และข้อมูลในแบบสัมภาษณ์ ประกอบด้วย 3 ประเด็น คือ 1. ชนิด สรรพคุณ 2. การยอมรับ 3. ปัญหาหรือข้อจำ กัด และ 4. ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการผลิตและการใช้ประโยชน์พืชสมุนไพร