การประชุมวิชาการระดับชาติมหาวิทยาลัยทักษิณ 2559 - page 60

59
บทน้า
ลงสู่การชะล้างพังทลายของดิน นอกจากจะสูญเสียมวลดินแล้ว ยังท้ าให้สารอาหารพื ชในดินสู ญเสียไปกับการชะล้างหน้า
ดินและลงสู่แหล่งน้้า สารอาหารพืชทั้ งไนโตรเจนและฟอสฟอรัส เมื่ อเข้ าสู่แหล่ งน้้ ามากเกินไปจะ ก่ อให้เกิดสภาวะ
ยูโทรฟิเคชัน (eutrophication) แหล่งก้าเนิ ดไนโตรเจนและฟอสฟอรัสอาจมาจากแหล่งก้าเนิดมลพิ ษแบบทราบต้าแหน่ง
แน่นอน (point source) เช่น โรงงานอุตสาหกรรม และแหล่งก้าเนิ ดมลพิษแบบแบบกระจาย (non-point source) อาทิ
พื้นที่เกษตรกรรมและแหล่งชุมชน
การชะล้างพังทลายของดินในพื้ นที่ลุ่มน้้าคลองอู่ ตะเภา จัดอยู่ในระดับปานกลางถึงระดับรุนแรงมาก ส่ วนใหญ่อยู่
ที่ 5-20 ตัน/ไร่/ปี สาเหตุเกิดจากการใช้ ที่ดินในบริเวณพื้นที่ต้นน้้าที่มีความลาดชันสู ง ทั้งยังขาดมาตรการการอนุรั กษ์ดิน
และน้้าที่ เหมาะสม ท้าให้ดินเสื่อมโทรม [1] นอกจากนี้ดินและสารอาหารพืชที่ถูกชะล้างแหล่ งน้้า ส่งผลให้ แหล่งน้้าตื้นเขิน
และเกิดยูโทรฟิเคชั่นในทะเลสาบสงขลาซึ่งอยู่ปลายน้้า ปัญหายูโทรฟิเคชั่นในทะเลสาบสงขลาเกิดมานานแล้ว อย่างน้ อย
ตั้งแต่ก่ อนปี พ.ศ.2527 และทวีความรุนแรงขึ้นตั้งแต่ปลายปี พ.ศ.2536 เมื่อความเข้มข้นของคลอโรฟิลล์ เอ เพิ่มขึ้น
มากกว่าแต่เดิมมาก [2] จากปัญหาดังที่ กล่าวมาข้างต้น ได้มีการศึกษาในเชิ งปริมาณดินที่ สู ญเสียไป แต่ ในการศึกษา
ปริมาณไนโตรเจนและฟอสฟอรั สในดินยังมีน้อย และขาดความต่อเนื่องไม่ สามารถแสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของธาตุ
อาหารพืชที่มีอยู่ในดินได้
จากเหตุผลดังกล่าวข้างต้ น การศึกษานี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อเปรี ยบเที ยบการเปลี่ยนแปลงปริมาณไนโตรเจนและ
ฟอสฟอรัสในดิ นในพื้นที่ลุ่ มน้้ าคลองอู่ ตะเภาตอนบน ซึ่งเป็นลุ่มน้้าย่ อยที่ใหญ่ที่สุ ดของลุ่ มน้้าทะเลสาบสงขลา และ
เปรียบเทียบการแพร่กระจายโดยใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์
วิธีการวิจั ย
ศึกษาการเปลี่ยนแปลงปริ มาณไนโตรเจนและฟอสฟอรัสในดิ นของลุ่มน้้าคลองอู่ตะเภาตอนบน มีพื้ นที่การศึกษา
ขนาด 1,640 ตารางกิโลเมตร (ภาพที่ 1) โดยเปรียบเที ยบข้อมู ลปฐมภูมิที่เก็บตัวอย่างในปี พ.ศ. 2558 กับข้อมู ลทุติยภูมิ
ในปี พ.ศ. 2547 ของหิรั ญวดี สุ วิบูรณ์ [3]
เก็ บตัวอย่างดิ นครอบคลุมพื้นที่ลุ่ มน้้าคลองอู่ตะเภาตอนบน ก้าหนดจุดเก็บตัวอย่างโดยใช้วิธีการเลื อกเก็บแบบ
แบ่งชั้นภูมิ (stratified random sampling) แบ่งเป็นลุ่ มน้้าย่อยออกเป็ น 7 ลุ่มน้้า และลักษณะการใช้ ประโยชน์ที่ดิน 5
กลุ่ม ประกอบด้วย ยางพารา ปาล์ม สวนผสมไม้ผล นาข้าว และการใช้ประโยชน์อื่ น โดยใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ใน
ขั้นตอนการแบ่งขอบเขตลุ่มน้้าและแบ่งประเภทการใช้ที่ดิน ซึ่งได้ จุดเก็บทั้งหมด 38 สถานี ดังภาพที่ 1 โดยท้าการเก็บ
ตัวอย่ างในวันที่ 27 -28 เมษายน พ.ศ. 2558
ในการเก็บตัวอย่างหนึ่ งจุดจะท้าการเก็บดินทั้งหมด 25 จุด ในพื้ นที่ 4 x 4 เมตร โดยเว้นระยะทุก 1 เมตร เพื่อให้ได้เป็น
ตัวแทนของดินในพื้ นที่ โดยใช้เครื่องเจาะเก็บตัวอย่างดินแบบ tube auger เก็บตัวอย่างดินที่ระดับความลึก 0-15