การประชุมวิชาการระดับชาติมหาวิทยาลัยทักษิณ 2559 - page 273

272
บทนำ
โรงพยาบาลเป็นสถานที่ สาหรับให้ บริการด้านสุขภาพที่มีการทางานตลอดเวลาโดยบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข
ในแต่ละสาขาวิชาชีพ จึงจาเป็ นต้องมี การหมุนเวียนการทางาน เพื่ อให้สามารถดาเนินการให้บริการอย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพ
ทั้งนี้พยาบาลวิชาชีพเป็นบุคลากรทางการแพทย์ ในระบบบริการสุขภาพที่มีจานวนมากที่สุดถึ งร้อยละ 70 - 80 ของบุคลากรทางด้ าน
สุขภาพทั้งหมด พยาบาลวิชาชีพมีบทบาทหน้าที่ต้องรับผิดชอบในด้านการพยาบาลแก่ผู้ รั บบริการเพื่อให้ตอบสนองต่อปัญหาและ
ความต้องการของประชาชน [1] ลักษณะการทางานของพยาบาลเป็นงานที่ต้องให้การช่วยเหลือผู้ป่วยตลอดเวลา 24 ชั่วโมง ในการ
บริหารจัดการนิ ยมจัดช่ วงเวลาการผลัดเปลี่ยนกันทางานออกเป็น 3 ช่วงเวลา คือ ช่วงเช้า บ่ายและดึก โดยแต่ ละช่วงเวลามีการจัด
บุคลากรในปริมาณที่แตกต่างกันตามปริมาณงาน ในบางครั้ งการจัดกาลังคนขึ้นปฏิบัติงานอาจไม่สอดคล้องกับปริมาณงานที่ต้องทาใน
ช่วงเวลานั้นๆ เพราะไม่สามารถคาดการณ์ลั กษณะอาการและความต้องการการเปลี่ยนแปลงของผู้ป่วยแต่ละคนได้ในสถานการณ์ที่มี
การรับผู้ป่วยจานวนมากหรื อผู้ ป่วยที่มีการเปลี่ยนแปลงและต้องการการดูแลช่วยเหลืออย่ างรีบด่วน ทาให้พยาบาลต้ องปฏิบัติงาน
อย่างเร่งรี บในขณะเข้าเวร ด้วยเหตุนี้ภาระงานและลักษณะของพยาบาลจะมี ความแตกต่างกั นไปในช่วงเวลา ประกอบกั บอาชีพ
พยาบาลถือว่าเป็ นอาชีพที่มีความเครียดและความล้าอยู่ในระดับสูง [2] งานอุ บัติเหตุ และฉุกเฉินเป็นบริการด่านแรกที่สาคัญของการ
ให้บริ การรักษาพยาบาลผู้บาดเจ็บและป่วยฉุ กเฉินต้องการการบริการที่รวดเร็วและถู กต้อง การพยาบาลในงานอุบัติเหตุและฉุกเฉิน
เป็นการให้ การพยาบาลผู้รั บบริการที่อยู่ ในภาวะฉุกเฉิ นและวิกฤต พยาบาลที่ปฏิบั ติงานในแผนกฉุ กเฉินจึงต้ องเป็นผู้ ที่มีความรู้
ความสามารถในการประยุกต์ใช้ ความรู้ได้ อย่างแม่นยาพร้อมให้การดูแลผู้รั บบริการ ณ จุ ดเกิดเหตุ และในหน่วยงานอุบัติเหตุ [3] และ
จากลักษณะงานในหอผู้ป่ วยวิกฤตศัลยกรรมที่ต้องปฏิบั ติงานอย่ างรีบเร่งระมัดระวังและรอบคอบ แม้ มีการวางแผนการดูแลไว้
ล่วงหน้า แต่ สภาวะของผู้ป่ วยที่เปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา พยาบาลที่ปฏิบัติงานต้องตั ดสินใจแก้ปัญหา เผชิญหน้ากับผู้ ป่วยและ
ครอบครัวที่กาลังมีความวิตกกังวลโศกเศร้าสิ้นหวัง ทาให้บุคลากรพยาบาลเกิดความตึงเครียด จึงมี ความสัมพันธ์กั บความเหนื่อย
หน่ายด้ านความอ่อนล้าทางอารมณ์มากที่ สุด [4] ทั้ งนี้การปฏิบั ติงานของพยาบาลวิชาชีพในช่วงเวลาเช้า บ่ายและดึก หมุนเวียน
ต่อเนื่องกัน ล้วนมี ผลกระทบต่อวงจรการหลับนอนของคนตามธรรมชาติ ซึ่งจะเคยชิ นต่อการนอนในเวลากลางคืนและปฏิบัติภารกิจใน
เวลากลางวัน การฝืนธรรมชาติ ทาให้เกิดการแปรปรวนของวงจรชีวภาพ [5] แสดงถึงความแตกต่ างระหว่างบุคคลทางด้าน circadian
type เป็นความถนั ดในการใช้ชีวิตในช่วงเวลาที่แตกต่างกันของบุคคลในรอบ 1 วัน โดยถนัดทากิ จกรรมต่างๆ ในเวลาที่แตกต่างกัน ซึ่ ง
เป็นลักษณะที่มีความต่ อเนื่องไม่สามารถแยกออกจากกันได้ชัดเจน พยาบาลส่วนใหญ่ปฏิบัติงานเป็นลักษณะการทางานระบบผลัด
หมุนเวียน มี ผลให้ระบบชีวภาพของร่ างกายเปลี่ยนแปลงไป และทาให้เกิดการเปลี่ ยนแปลงด้านสุขภาพและการทาหน้าที่ด้านจิตใจ
และจิตวิญญาณ ด้านสังคมและเศรษฐกิจ ด้านครอบครั ว อันเป็นองค์ ประกอบสาคัญของคุณภาพชีวิตของพยาบาลสตรี [6] โดยพบว่า
ผู้ที่ทางานในกะดึกจะมีความอ่ อนล้ามากกว่ ากะอื่นๆ เพราะร่างกายต้องมี การปรับวงจรการหลับตื่ นร่วมกับการอดนอน ทาให้เกิด
อาการเพลีย ง่วงและงีบหลับขณะปฏิ บัติงาน ส่งผลให้เกิดอุบัติเหตุและประสิทธิ ภาพในการทางานลดลงอีกด้ วย [7] ซึ่งก่อให้เกิด
ผลกระทบต่อสุ ขภาพอนามัยและความปลอดภัยของผู้ปฏิบัติงาน เพิ่มโอกาสเสี่ ยงต่อการเกิดอุ บัติเหตุ หรือโรคจากการทางานได้
การศึกษาในกลุ่ มพยาบาลวิชาชี พจึงเป็ นประโยชน์ ต่อกลุ่มบุคลากรทางการแพทย์ ที่มีจานวนมากในโรงพยาบาลและมี
ความสาคัญต่อการขั บเคลื่อนบริ การด้านสุขภาพของประชาชน ทั้งนี้โรงพยาบาลพัทลุงจัดเป็นโรงพยาบาลทั่วไป ขนาด 440 เตียง [8]
โดยข้อมูลข่ าวสาร กลุ่มงานพัฒนายุ ทธศาสตร์สาธารณสุข สานั กงานสาธารณสุขจั งหวัดพัทลุงรายงานว่ าจังหวั ดพัทลุ งมีพยาบาล
วิชาชี พจานวน 371 คน อัตราส่วนต่อประชากรในจังหวัดพัทลุ ง 1:547 อัตราส่วนต่ อประชากรระดับประเทศ 1:624 [9] ซึ่ งถือได้ว่า
พยาบาลวิชาชีพยังคงต้ องให้การดูแลผู้ป่วยในอัตราที่สูง โดยมีหลักฐานว่าการทางานระบบกะจะส่ งผลกระทบต่อสุขภาพของผู้ที่ทางาน
ดังกล่าว ซึ่งหากผู้ที่ทางานมีความล้ าสูงอาจนาไปสู่การเกิดอุ บัติเหตุในการทางานได้มากกว่าปกติและการปฏิบัติงานไม่ดีเท่าที่ ควร [10,
11] ดังนั้น เพื่อให้พยาบาลวิชาชีพทราบถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับความล้า การทางานระบบกะ และชนิดความแตกต่างระหว่างบุคคล โดย
สามารถหาแนวทางจัดการกับปัจจัยที่มีความเกี่ ยวข้องกั บความล้า รวมทั้งเป็ นข้อมูลพื้ นฐานในการป้องกันลดปัจจัยที่เกี่ยวข้องกั บ
ความล้า เพื่ อให้พยาบาลวิชาชีพมีภาวะสุขภาพที่ดี สามารถให้การพยาบาลที่มีคุณภาพแก่ประชาชนผู้รั บบริการ นอกจากนี้ ยั งเป็น
ข้อมูลพื้นฐานในการกาหนดมาตรการดูแลส่งเสริมสุขภาพให้เหมาะสมตามปัจจัยเสี่ยงและเพื่อการวิจัยเกี่ยวกับสภาวะทางสุขภาพ
วิธีกำรวิจั ย
การศึกษาวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิ จัยแบบระยะยาว (Longitudinal study) เพื่ อศึกษาความแตกต่างระหว่างบุคคล
(morning-type and evening-type individuals) ทางด้าน circadian type และการทางานระบบงานผลัดเวร ที่มีผลต่ อ
ระดับความล้าในพยาบาลวิ ชาชีพเวรผลัด โรงพยาบาลพัทลุ ง
ประชากร พยาบาลวิชาชีพที่ มีการทางานระบบผลัดเวร ปฏิบัติงานประจาอยู่ในฝ่ายการพยาบาล โรงพยาบาล
พัทลุง มีช่วงเวลาในการทางาน คื อ เช้า (08.00 – 16.00 น.) บ่าย (16.00 – 24.00 น.) และดึก (24.00 – 08.00 น.)