full2012.pdf - page 568

2
šœÎµ
ปัจจุบันสถานการณ์โรคติดต่อทั้งโรคอุ บัติใหม่และอุบัติซํ้ าได้เป็ นปั ญหาสาธารณสุ ขที่สําคัญ ก่อให้เกิดความ
สูญเสี ยทั้งชีวิตและทรั พย์สิน ส่ วนหนึ่ งมีสาเหตุ มาจากการพัฒนาทางเทคโนโลยี เศรษฐกิจและสังคมที่ เจริญขึ้ น ส่ งผลให้
การแพร่ ระบาดของโรคเป็ นไปอย่างรวดเร็ว เช่ น การแพร่ระบาดของโรคไข้หวัดนก โรคติ ดเชื้อทางเดิ นหายใจเฉียบพลัน
รุ นแรง โรคไข้ปวดข้อยุงลาย และโรคไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่ 2009 ก่อให้เกิดผลกระทบด้านสาธารณสุ ข สังคม และ
เศรษฐกิจอย่างมาก (สํานักโรคติดต่ ออุบัติใหม่. 2553) ระบาดวิทยาจึงเป็ นเครื่ องมือสําคัญที่ใช้ดําเนิ นการเพื่อให้รู้ เท่าทัน
การเกิ ดโรค และสามารถป้ องกันควบคุ มโรคได้อย่างมี ประสิ ทธิภาพ ซึ่ งต้องมีการดําเนิ นงานร่ วมกันเป็ นเครือข่ ายของ
ผู้ปฏิบัติงานในพื้นที่ทุกระดับ ตั้ งแต่การรับและส่ งต่อข้อมูล การแจ้งข่าว การประสานงาน การสอบสวนโรค ตลอดจน
การแลกเปลี่ ยนความรู้และประสบการณ์ ร่ วมกัน ดังนั้ นทุกพื้ นที่จึงควรมีการดําเนินงานระบาดวิทยาที่มี ประสิ ทธิ ภาพ
และมาตรฐาน (สํานักระบาดวิทยา. 2548 : 1) มี ข้อมูลที่ถูกต้อง รวดเร็วทัน สามารถนําไปสู่การตัดสิ นใจในการกําหนด
นโยบายหรือมาตรการป้ องกันควบคุมโรคได้ทันท่วงที (สิ ริลักษณ์ รังษี วงศ์. 2547 : 858-862)
กิจกรรมหลักทางระบาดวิ ทยาที่สําคัญคือ การเฝ้ าระวังทางระบาดวิทยา การสอบสวนทางระบาดวิทยา และ
การศึกษาทางระบาดวิทยา (กองระบาดวิทยา. 2542 : 41-42) ที่ หน่วยงานสาธารณสุ ขทุกระดับต้องดําเนิ นงานในกิจกรรม
ดังกล่าวให้ได้มาตรฐานเพื่ อให้เกิ ดประสิทธิ ภาพในการควบคุมป้ องกันโรค ซึ่ งสํ านักระบาดวิทยาได้กําหนดเกณฑ์
มาตรฐานและตัวชี้ วัดการปฏิ บัติงานระบาดวิทยาแต่ละระดั บ คือ การเฝ้ าระวังโรค การสอบสวนโรค และการพัฒนา
เครื อข่าย เพื่อนํามาใช้เป็ นเกณฑ์มาตรฐานในการประเมินผลการปฏิ บัติงานของหน่วยงานในเครื อข่ายตามบทบาทหน้าที่
(สํานักระบาดวิทยา. 2548 : 1-3) สําหรั บการปฏิ บัติงานระบาดวิทยาของเจ้าหน้าที่สาธารณสุ ขในระดับสถานีอนามัย
ประกอบด้วย การรายงานโรค การตรวจสอบข้อมู ล การวิเคราะห์ข้อมูลและแปลความหมาย การแจ้งข่าวการระบาด และ
การสอบสวนและควบคุมโรค (สํานักระบาดวิทยา. 2548 : 117-123)
จากการประเมิ นการปฏิบัติงานตามมาตรฐานงานระบาดวิทยาระดับสถานี อนามัยของสํานักงานสาธารณสุ ข
จังหวัดตรัง ปี 2551 พบว่า ผ่านเกณฑ์การประเมิ นจากสํานักงานสาธารณสุ ขอําเภอ จํานวน 56 แห่ง (ร้อยละ 44.80) และ
ผ่านเกณฑ์การประเมิ นจากสํานักงานธารณสุขจังหวัด 10 แห่ง (ร้ อยละ 17.86) อี กทั้ งยังไม่สามารถประเมินได้ทุ กตัวชี้ วัด
ร้อยละ 50 ของที่ผ่านเกณฑ์ (สํานักสาธารณสุ ขจังหวัดตรัง. 2551 : 1-3) จากสถานการณ์ดังกล่าวชี้ ให้เห็นถึงความจําเป็ น
ที่จะต้ องประเมินผลภาพรวมของการดําเนินงานระบาดวิ ทยาในระดับสถานีอนามัย เพื่อจะได้นําส่วนขาดมาพัฒนาให้
ผ่านเกณฑ์มาตรฐานให้ครบทุ กด้าน นอกจากนี้ จากการเก็บข้ อมูลเบื้ องต้นพบว่า บุคลากรที่ รับผิดชอบงานระบาดวิทยา
ของจังหวัดตรั งในระดับต่างๆ มีการเปลี่ ยนบุคลากรที่รับผิดชอบบ่อยกว่างานด้านอื่ นๆ จึงควรมีการศึกษาเพื่ อทราบถึง
ปัจจั ยที่มีผลต่อการดําเนิ นงานระบาดวิทยาในจังหวัดตรัง จากการทบทวนวรรณกรรมในการปฏิ บัติงานระบาดวิทยาใน
ระดับสถานี อนามัยในจังหวัดต่างๆพบว่า ความสามารถในการปฏิบัติงานระบาดวิทยาของเจ้าหน้าที่สาธารณสุ ขประจํา
ศูนย์สุขภาพชุมชนในจังหวัดขอนแก่น อยู่ระดับปานกลาง 3 ด้าน คือ ตรวจสอบข้อมูล วิเคราะห์ ข้อมูล และการสอบสวน
และควบคุมโรค ส่วนการรายงานโรค และการแจ้งข่ าวการระบาด อยู่ในระดับสู ง (จักรสันต์ เลยหยุด. 2549 : 56) ต่ าง
จากการศึกษาในจั งหวัดนครสวรรค์ ที่พบว่า การวิ เคราะห์ข้อมูล เรียบเรี ยงข้อมูล และการแปรผลของเจ้าหน้าที่ อยู่ใน
ระดับควรปรับปรุง (สกล คลังพลอย. 2542 : บทคัดย่อ) และยังมีการศึกษาในจังหวัดอุบลราชธานีในด้านการตรวจสอบ
ข้อมูลพบว่า รายงานที่มีความถูกต้อง ครบถ้วน ทันเวลา อยู่ในระดับตํ่า (ประภัสสร ศันสนะพิทยากร. 2541 : บทคัดย่อ)
ซึ่ งแตกต่างกับการศึ กษาในจังหวัดสงขลาที่พบว่า มีรายงานถู กต้อง ครบถ้วน ทันเวลาอยู ่ในระดับที่ สูง (นลินี ช่วยดํารง.
2541 : บทคัดย่อ) โดยมีการศึกษาถึงปั จจัยที่ มีผลต่อการปฏิ บัติงานระบาดวิทยาของจักรสันต์ เลยหยุด(2549 : 56) พบว่า
ปั จจัยที่ มีผลต่ อความสามารถในการปฏิบัติงานระบาดวิทยาของเจ้าหน้าที่ สาธารณสุ ขประจําศูนย์สุขภาพชุมชนใน
จังหวัดขอนแก่ นได้แก่ การฝึ กอบรมด้านระบาดวิทยา ประสบการณ์ด้านระบาดวิทยา ปัจจัยสนับสนุนจากองค์กร และ
568
การประชุมวิชาการระดับชาติ มหาวิ ทยาลัยทักษิณ ครั้งที่ 22 ประจำปี 2555