เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 26

2
บทนา
ป่ าชายเลน(Mangrove forest) สั งคมพืชที่ขึ้นอยู่ตามบริ เวณชายฝั่งทะเล ปากน้าหรื ออ่าวที่มีน้ าทะเลท่ วมถึง
ในช่วงที่ น้าทะเลขึ้ นสู งสุด เป็ นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ ชายฝั่งที่ มีคุณค่าอย่างมหาศาล ประกอบด้วยพันธุ ์ไม้
หลากหลายชนิ ดประเภทพืชใบเขียวตลอดปี ( Evergreen Species) ป่ าชายเลนเป็ นทรัพยากรที่มีความสาคัญหลายด้านทั้ ง
เศรษฐกิ จ และยังเปรียบเสมื อนบ้านหรื อที่อยู่ที่พักพิงของสิ่ งมีชี วิตนานาชนิดบริ เวณฝั่งทะเล ประโยชน์ที่ สาคัญ ในด้าน
สิ่งแวดล้อมป่ าชายเลนทาหน้าที่เสมือนแนวเขื่ อนธรรมชาติป้ องกันคลื่ นลมพายุ ลดปั ญหากัดเซาะชายฝั่ง ลดอันตรายต่อ
ชุมชน และลดการสูญเสี ยทรัพยากรชายฝั่ง ความสาคัญต่อการครองชีพและความเป็ นอยู่ โดยเฉพาะผู้ คนที่ อาศัยอยู่
โดยรอบป่ าชายเลนและชายฝั่งที่ มีวิถีชี วิตผูกพันกับแหล่งอาหาร และมีรายได้ที่มาจากทรัพยากรจากป่ าชายเลน จน
ชาวประมงบริ เวณชายฝั่ งได้เปรี ยบป่ าชายเลนเสมือน อู่ข่าวอู่น้า โดยรั ฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ให้สิทธิ ของ
บุคคลที่จะมีส่วนร่ วมกับรัฐและชุ มชนในกากรอนุรักษ์ บารุ งรักษาและการได้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ และ
ความหลากหลายทางชีวภาพ และในการคุ้มครองส่งเสริ มและรักษาคุ ณภาพสิ่งแวดล้อม เพื่ อให้ดารงชีพอยู่ได้อย่างปกติ
และต่อเนื่ องในสิ่ งแวดล้อมที่จะไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อสุ ขภาพ อนามัย ซึ่ งรัฐต้องดาเนินการตามแนวนโยบายด้าน
ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่ งแวดล้อม ในการส่ งเสริ ม บารุ งรักษาและคุ ้ มครองคุณภาพสิ่ งแวดล้อมตามหลักการพัฒนาที่
ยั่งยืนตลอดจนควบคุมและกาจั ดภาวะมลพิษที่มีผลต่อสุขภาพอนามัย โดยประชาชน ชุมชนท้องถิ่น และองค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่น ต้องมีส่ วนร่วมในการกาหนดแนวทางการดาเนินงาน การจะเห็ นได้ว่าการมีส่ วนร่วมในการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติ (บวรศักดิ์ อุวรรณโน, 2542)โดยเฉพาะป่ าชายเลน ต้องให้ประชาชนมีส่ วนร่วมในการจัดการไม่ว่า
จะเป็ นการอนุรักษ์ บารุ งรักษาและการใช้ประโยชน์ ร่ วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่ น โดยกาหนดแนวทางอย่าง
ชัดเจน อันเนื่องมาจากปัญหาลดลงของพื้นที่ ป่ าชายเลน ภาพรวมป่ าชายเลนของไทยตกอยู่ในสภาพเสื่อมโทรมโทรม
การสู ญเสียป่ าชายเลนเกิ ดขึ้ นอย่างต่อเนื่อง
การเปลี่ ยนแปลงพื้ นที่ป่ าชายเลนทั้ งในด้านปริ มาณและด้านคุณภาพ ได้ส่งผลกระทบต่อวิถี ชีวิตของท้องถิ่น
หลายชุ มชน โดยเฉพาะชุมชนที่ อาศัยอยู่บริ เวณโดยรอบป่ าชายเลนที่ยังคงดารงอยู่ท่ามกลางปั ญหาพื้นที่ ป่ าชายเลนที่
ลดลงอย่างต่อเนื่ อง พื้นที่ ป่ าชายเลนที่เคยสมบูรณ์ ในอดีตปัจจุบันได้ทุ กทาลายกลายเป็ นป่ าเสื่อมโทรม เช่ นเดียวกันกับ
พื้ นที่ชายเลนที่เทศบาลเมืองสิงหนคร อาเภอสิ งหนคร จังหวัดสงขลา ซึ่ งเป็ นชุมชนเก่าแก่ที่ตั้ งอยู่ บริ เวณล่างสุดของ
คาบสมุทรสทิ งพระใกล้กับปากทะเลสาบสงขลาที่ เชื่อมกับอ่าวไทย เป็ นชุมชนขนาดใหญ่ประชากรดั้งเดิ มส่วนใหญ่มี
อาชีพการทาประมงพื้นบ้าน เป็ นชาวไทยมุสลิมและมี บางส่ วนที่เป็ นชาวไทยนับถือศาสนาพุทธ ในอดีตการบุกรุกทาลาย
ลงในอัตราที่ ค่อนข้างสูงอันเนื่ องจากสาเหตุต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คือการกระจายตัวของประชากรทาให้ชุมชนมีการ
ขยายตัวอย่างรวดเร็ วและต่อเนื่องจากการที่ให้อานาจหน้าที่ในการจัดการป่ าชายเลน เป็ นของรั ฐแต่เพียงฝ่ ายเดี ยวนั้ น ทา
ให้รัฐเป็ นผู้ กาหนดนโยบาย แผนการจัดการ ตลอดจนมาตรการด้านต่างๆ ที่นามาใช้ในการจัดการป่ าชายเลนเองทั้งสิ้ น
ผลของการจัดการป่ าชายเลนโดยรั ฐแต่เพียงลาพังนั้น ดังได้กล่าวมาแล้วแสดงให้เห็นว่า รัฐไม่มีประสิ ทธิภาพเพียง
พอที่จะทาหน้ าที่ในการจัดการป่ าชายเลนแต่โดยลาพังอีกต่ อไป รัฐจะต้องเปิ ดโอกาสให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วม
ในการจัดการป่ าชายเลนด้วย และการกระจายอานาจให้แก่องค์กรปกครองส่ วนท้องถิ่น ได้กาหนดให้มีการถ่ายโอน
ภารกิจด้านการพัฒนาป่ าไม้ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เมื่อมอบอานาจการบริ หารจัดการ การอนุรักษ์ฟื้ นฟู บารุ ง
ดูแลรักษา และการใช้ประโยชน์ ตามระเบียบที่กาหนด ดังนั้ น เพื่อให้การถ่ายโอนภารกิจด้านการพัฒนาสิ่ งแวดล้อม
โดยเฉพาะด้านป่ าชายเลน ให้เป็ นอย่างมี ประสิทธิ ภาพสูงสุดจึ งควรมี ขั้นตอนการดาเนิ นการ ซึ่ งเมื่อไม่ มีระเบียบในการ
จัดการป่ าชายเลน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นก็มีอานาจหน้าที่โดยสามารถออกเป็ นข้อบัญญัติท้องถิ่ นเพื่อมารองรับได้