เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 352

2
บทนํา
ประเทศไทยมี ทรัพยากรธรรมชาติทีÉ อุดมสมบู รณ์ เนืÉองจากสภาพทีÉ ตัÊงและภูมิอากาศทีÉเอืÊ ออํานวยต่อการดํารงชี วิต
ของสิÉ งมี ชีวิตชนิดต่ างๆ ส่งผลให้มีความหลากหลายทางชีวภาพทัÊงด้านพืชและสั ตว์ตลอดทัÊงปี วิ ถีชี วิตของคนในชุมชน
สามารถนําเอาพืชพันธุ์ ทีÉมีในท้องถิÉนมาใช้ประโยชน์ในการอุปโภค บริ โภคและเป็ นยารั กษาโรค องค์ความรู ้ในการใช้
ประโยชน์ จากพืชพรรณได้รับการถ่ ายทอดกั นมาหลายชัÉวอายุ คนจนกลายมาเป็ นวัฒนธรรมของชนแต่ ละกลุ่ ม
(ชูศรีและปริ ทัศน์, 2543 และยศ, 2547)
ชุมชนบ้านยองแหละ ตําบลอมก๋ อย อําเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ มีทีÉ ตัÊ งของหมู่ บ้านอยู่ในพืÊนทีÉห่ างไกล
คนในชุมชนเป็ นชาวไทยภูเขาเผ่ากะเหรีÉ ยงโปว์ มีการพึÉงพาทรั พยากรธรรมชาติทีÉมีในชุ มชนเพืÉอนําพืชท้องถิÉ นชนิ ดต่างๆ
ทีÉมีอยู่ตามธรรมชาติมาบริ โภคและเป็ นยาสมุ นไพร ซึÉ งพืชท้องถิÉ น ทีÉมีตามธรรมชาติดังกล่าว จึงมี ความสําคัญกับวิ ถีชี วิต
ของคนในชุ มชนค่อนข้างมาก แต่ ในชุมชนยังขาดการรวบรวมข้อมูลในการใช้ประโยชน์และการจัดการพืชท้องถิÉ นทีÉ
เหมาะสม รวมถึงยังพบว่าปริมาณอาหารและสมุนไพรทีÉ ได้จากธรรมชาติเริÉมมีปริ มาณลดลง เนืÉ องจากการเพิÉมขึÊ นของ
จํานวนประชากร ความเสืÉ อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและภาวะโลกร้ อน ทําให้คนในชุ มชนต้องซืÊ ออาหารจากนอก
พืÊ นทีÉมาบริโภคและรักษาอาการเจ็ บป่ วยโดยการใช้ยาแผนปัจจุบัน ส่งผลให้คนในชุมชนมี ค่าใช้ จ่ายด้านอาหารและยา
เพิÉมมากขึÊ น
ผู้วิจัยจึงมี ความสนใจทีÉ จะสํารวจและเก็บข้อมูลการใช้ประโยชน์จากพืชท้องถิÉ นทีÉคนในชุ มชนนํามาใช้เป็ น
อาหารและสมุนไพรในวิถี ชี วิตประจําวันตลอดทัÊ งปี โดยเริÉ มจากการติ ดตามชาวบ้านเข้าไปเก็บพืชอาหาร พืชสมุ นไพร
เพืÉอสํารวจเส้นทางพืชท้องถิÉ น การเก็บตัวอย่างพืชท้องถิÉน และข้อมูลวิธีการนําไปใช้ประโยชน์ เป็ นต้น เพืÉอนํ าข้อมูลพืช
ท้องถิÉนทีÉเก็บรวบรวมได้มาวิเคราะห์ ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ประกอบกับการวิเคราะห์ ระบบนิ เวศบริ เวณทีÉพบพืช
ท้องถิÉน ทัÊ งนีÊ เพืÉอนํ าผลทีÉได้จากการศึ กษามาใช้เป็ นข้อมูลพืÊ นฐานในการเสนอแนวทางการอนุรักษ์พื ชท้องถิÉนของชาว
ไทยภูเขาเผ่ากะเหรี É ยงในอําเภออมก๋อยต่อไป
วิธีการวิจัย
กลุ่ มตัวอย่าง
กลุ ่มตัวอย่างคื อ ชุมชนบ้านยองแหละ ต.อมก๋ อย อ.อมก๋ อย จ.เชียงใหม่ ตัวแทนในการให้ข้อมูลการใช้ประโยชน์
จากพืชท้องถิÉนชนิ ดต่างๆ ได้แก่ เยาวชน ผู ้ อาวุโสในชุ มชน หัวหน้าครั วเรื อน แม่บ้าน และผู ้ นําชุมชน
เครืÉองมือทีÉใช้ ในการศึกษา
เครืÉ องมือทีÉใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลประกอบด้วย
การสังเกต (Observation) ผู้ศึกษาได้ทําการสังเกตแบบมีส่วนร่ วม (Participant Observation) โดยเข้าไปฝั งตัวอยู่ใน
ชุมชนและร่ วมกิจกรรมกับคนในชุ มชน เพืÉอทําการสั งเกตพฤติกรรมหรื อปรากฏการณ์ทีÉ เกิดขึÊ นทัÊ งหมดแล้วทําการจด
บันทึ ก ได้แก่ การสั งเกตพฤติกรรมการนําพืชท้องถิÉ นไปบริโภคหรื อใช้ประโยชน์ด้านต่าง ๆ ในชีวิตประจําวัน
การสั มภาษณ์แบบเจาะลึก (In-depth Interview) สอบถามข้อมูลพืชท้องถิÉ นของชุมชน โดยเฉพาะวิธีการเก็ บและการ
ใช้ประโยชน์จากพืชท้องถิÉน เช่น ปริ มาณการเก็บพื ชต่อการเก็ บหนึÉ งครัÊ ง ความถีÉ ของการเก็บพืชท้องถิÉ น รวมไปถึง
วัตถุประสงค์การนําพืชไปใช้ประโยชน์ เป็ นต้น