เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 319

2 อาจารย์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิ ทยาลัยทักษิณ พัทลุง 93110 Corresponding author : e-mailnant63@hotmail.com
3 นักวิทยาศาสตร์ 5 กลุ่ มงานวิจัยสัตว์ป่ า สํานักอนุรักษ์สั ตว์ป่ า กรมอุทยานแห่ งชาติสัตว์ป่ าและพันธุ์พืช
บทนํา
ช้างป่ าเอเชีย (Elephas maximus) เป็ นสัตว์ขนาดใหญ่ชนิ ดเดียวทีÉ มีความสัมพันธ์กับคนไทยมาตัÊงแต่ อดีต ทัÊ ง
ทางด้านสังคม ประเพณี วัฒนธรรมต่างๆ เศรษฐกิ จ การเมือง ในอดีตคนไทยใช้ช้างในการศึกสงคราม การเดินทางใน
ท้องถิÉ นทุรกันดาร การลากซุงเพืÉ อทําอุตสาหกรรมป่ าไม้ และงานเทศกาลต่างๆ เช่น การแห่ เทียนพรรษา งานบวชนาค
โกนจุก ล้วนแล้วแต่มีการนําช้างเข้ามาเกีÉยวข้องทัÊ งสิÊ น (อารีย์, 2538) ช้างป่ าเป็ นสัตว์ป่ าทีÉ อยู่ในกลุ่มสัตว์เลีÊ ยงลูกด้วยนม
ขนาดใหญ่ทีÉ มีความสําคัญต่อระบบนิ เวศ และยังเป็ นตัวบ่งชีÊ ถึงสภาพความสมบูรณ์ของระบบนิเวศนัÊ นๆโดยช้างป่ าเป็ น
สัตว์กิ นพืชขนาดใหญ่ ใช้พืÊ นทีÉหากินกว้าง การอนุรักษ์ คุ้มครองและจัดการพืÊ นทีÉเพืÉอช้างป่ า จึ งเป็ นการจัดการทีÉเป็ น
ผลดี ต่อสัตว์ป่ าอืÉนๆด้วย
ปัจจุ บันประชากรของช้างป่ าในประเทศไทยถูกคุ กคามอย่างหนัก ปั จจัยทีÉ สําคัญอย่างหนึÉ งคือการเพิÉมขึÊ นของ
ประชากรมนุ ษย์ ส่งผลให้มีการบุกรุ กพืÊนทีÉป่ าไม้ ตัดไม้ทําลายป่ า บ้างก็ใช้เป็ นทีÉอยู่อาศัย พืÊนทีÉเกษตรกรรม ส่ งผลให้
พืÊ นทีÉอาศัย แหล่งนํÊ า แหล่งอาหารของช้างป่ าลดลง คงเหลือแต่พื ÊนทีÉทีÉเป็ นภู เขาสูงชันซึÉ งไม่ เหมาะสมกับการดํารงชี วิต
ของช้างป่ า ทําให้ทีÉอยู่อาศัยของช้างป่ ามีอยู่ อย่างจํากัด ส่ งผลให้เกิดปัญหาความขัดแย้งระหว่ างคนกับช้างป่ าเกิดขึÊ นใน
ปัจจุบัน
อุทยานแห่งชาติ ใต้ร่ มเย็น มี พืÊนทีÉครอบคลุ มท้องทีÉ อําเภอบ้านนาสาร อําเภอเวี ยงสระ จังหวัดสุราษฎร์ ธานี
สภาพป่ าส่วนใหญ่เป็ นป่ าดงดิบชืÊ น มีสภาพป่ าทีÉ อุดมสมบู รณ์ เป็ นแหล่งต้นนํÊ าลําธาร เป็ นทีÉอยู่อาศัยของสัตว์ป่ านานา
ชนิ ด สัตว์ป่ าทีÉ พบซึÉ งเป็ นสัตว์ขนาดใหญ่ทีÉ ยังหลงเหลืออยู่ได้แก่ สมเสร็ จ และช้างป่ า เป็ นต้น แต่เนืÉองจากพื ÊนทีÉ
โดยรอบอุทยานแห่ งชาติได้ถูกบุกรุ กทําลาย เปลีÉยนสภาพเป็ นพืÊนทีÉเกษตรกรรม และชุมชนทีÉอยู่อาศัย ทําให้สัตว์ป่ าถูก
ล่า แหล่งทีÉอยู่อาศัยถูกจํากัดและเกิดปัญหาความขัดแย้งระหว่างคนกับช้างป่ า (อุทยานแห่งชาติใต้ร่ มเย็น, 2552) จาก
ปัญหาทีÉเกิดขึÊนดังกล่ าวจึงนําไปสู่ การศึกษาวิจัยเรืÉ องการกระจายและปัจจัยทีÉมีผลต่อการกระจายของช้างป่ าเพืÉอลดปัญหา
การบุ กรุกพืÊนทีÉ ป่ าความขัดแย้งระหว่างคนกับช้างป่ าและเป็ นข้อมูลสําหรับผู ้ ทีÉสนใจในการศึ กษาเรืÉองทีÉ เกีÉยวข้องต่อไป
วิธีการวิจัย
ทําการศึ กษาเก็บตัวอย่ างและบันทึกข้อมูลของช้ างป่ าบริเวณอําเภอบ้ านนาสาร และอําเภอกาญจนดิษฐ์ ในพืÊนทีÉอุทยาน
แห่งชาติใต้ร่ มเย็น จังหวัดสุ ราษฎร์ ธานี ตัÊงแต่เดือน มกราคม-กันยายน 2553 โดยมีวิธี การศึกษาและเก็บข้อมูลดั งนีÊ
1.การเก็บข้อมูลภาคสนาม
1.1 ศึ กษาการกระจายของช้างป่ าด้วยวิธี การ สํารวจตามเส้นทางการเดิ นของสัตว์ป่ า (roadside
counts) โดยมีรัศมี จากแนวเส้ นสํารวจ 5 เมตร และทําการวางแปลงบนเส้ นทางการเดิน ทุ กระยะ 500 เมตร
ของเส้นทางเดินสํารวจ และทําการวางแปลงเก็บตัวอย่าง ขนาด 20X20 เมตร จํานวนสองแปลง ด้านซ้ายและขวาของ
ร่ องรอยทุกร่องรอยทีÉ พบตามทิศเหนื อ และทิศใต้ พร้อมทัÊ งบันทึกพิกัดทางภูมิศาสตร์ของร่องรอยทีÉพบ
1.2 ศึกษาปัจจัยทีÉ มีผลต่อการกระจายของช้างป่ าโดยสํารวจและเก็บข้อมูลปัจจัยแวดล้อมจากข้อมูล
การใช้ทีÉดิ น และบันทึกข้อมูลจากการพบเห็นตามเส้นทางศึกษา โดยจะเก็บข้อมูลทุกจุ ดทีÉพบช้างป่ าร่ องรอยการกิน
อาหาร นํÊ า ดินโป่ ง ร่ องรอยการถ่ ายมูล ชนิ ดของป่ า รวมถึงร่อยรอยอืÉนๆของช้างป่ าในแต่ ละจุดทีÉพบร่ องรอยโดยวิธี
การศึกษาเก็บตัวอย่าง แบบศึ กษาตามแนวเส้นทางเดินของสัตว์ป่ า