เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 288

วิธีดําเนินการวิจัย
1. ศึกษาจากเอกสาร ที่ไดมีการศึกษาวิจัยหรือรวบรวมไวแลวในเรื่อง นิทาน ตํานาน เรื่ องเลา ที่เกี่ยวของกับ
ปลาบึก รวมถึงศึกษาเรื่องราวของปลาบึกจาก เอกสารชั้ นตนที่ไดปริวรรตแลว เพื่อรวบรวมเรื่ องปลาบึกที่ผานมา
2. สัมภาษณ ภูมิปญญาทองถิ่นที่มีสวนเกี่ ยวของ เชน กลุ มผูที่เคยล าปลาบึกทั้ง อดีตที่เคยลา และ ปจจุบั นที่
กําลังลาอยู ในเรื่องพื้ นที่ของ ปลาบึกในมิติของชาวบานที่อาศัยอยูกับปลาบึก
3. ศึกษาเปรียบเทียบขอมูลปลาบึกที่เคยมีการศึกษาวิ จัย ไวในมิติของวิชาการประมง จัดหมวดหมูขอมูล แยก
ประเด็นของการวิ เคราะห ในเรื่อง ประเภทของปลาบึก พื้นที่ อยูอาศัย พื้นที่วางไข พื้ นที่การอนุบาลลูกปลาบึก จากนิทาน
ตํานาน เรื่องเลา วิเคราะห ในมิติของ คติชนวิทยา และแนวคิดเรื่องพื้นที่พรมแดน วาทกรรม สิทธิชุมชน สังเคราะห
4.สรางเปนแผนภูมิมิติเชิงพื้นที่ระหวาง คนกับปลาบึ กและวงจรชีวิตของปลาบึกในมิติทางชีวชาติ พันธุวิทยา
บูรณาการอธิบายในมิติทางสังคมศาสตร เพื่อกําหนดแนวทางอนุรักษ แหลงวางไขและอนุบาลปลาบึก
5. กําหนดตําแหน งพื้นที่ดวยตํ าแหนงสารสนเทศภูมิศาสตร(GIS) ดวยเครื่ องGPSพรอมสํารวจและสังเกตพื้ นที่
แหลงวางไข และอนุบาลลูกปลาปลาบึกในพื้นที่ เพื่อการยืนยันผล
แนวคิดในการวิจัย
การวิจั ยนี้ได ใชแนวคิดเรื่องระบบสั ญลักษณของการถอดรหั ส เรื่ องเล า ตํ านาน นิทาน วรรณกรรม
ตัวเขียน ภาพวาด และมุขปาฐะนั้นมี นั กวิชาการทางมานุ ษยวิทยาที่ ชื่อ โคลด เลวี่ – สเตราส ซึ่งถู กจัดใหอยูในกลุม
แนวคิดโครงสร างนิยม เปนผูที่มีคุณูปการในการสรางแนวทางการถอดรหัสของตํานานพื้นบานเพื่อการวิเคราะห สิ่งที่
บรรพชน ต องการอธิบายไว โดยนํามาผนวกกับแนวคิดเรื่อง ชีวชาติพั นธุวิทยา(Bio-Ethnology)ที่เปนสาขาวิชาที่ เปนสห
วิทยาการที่สนใจในเรื่องความสัมพั นธระหวางมนุ ษยกับธรรมชาติ หรือวัฒนธรรมกับธรรมชาติที่เป นการผสมผสาน
ระหว างสังคมศาสตรและวิ ทยาศาสตรธรรมชาติ กลาวคือการคั ดสรรโดยมนุษย หรื อการคัดเลื อกโดยคานิยมทาง
วัฒนธรรม โดยในแตละวัฒนธรรมนั้ นจะมีการจัดลําดับทางชีวชาติพั นธุวิทยาในการจั ดประเภทและลําดับ เชนสูงต่ํ า ดี
เลว ขางบนขางลาง ซึ่งเปนการจัดลํ าดับแนวดิ่งสะทอนในพิธีกรรม ความเชื่อ ตํานานเรื่องเลาเปนการสร างระบบจํ าแนก
ประเภทที่เปนการสะทอนความสัมพันธระหวางคนกับธรรมชาติ ที่มีมาอยางยาวนาน ในสวนจั ดลําดับในแนวระนาบ ได
แกการจัดพื้นที่ ขางในขางนอก การตัดสินใจ ในชีวิตประจําวันก็สะทอนในงานการทํานายการเสี่ยงทาย การละเลนที่ใช
สัตว เปนสัญลั กษณ ทําให “ชีวชาติพั นธุ วิทยา” เปนศาสตรที่ มีมุมมองแบบ สหวิทยาการระหวาง วิทยาศาสตรกับ
วัฒนธรรม (สังคมศาสตร) ที่จะสรางขอถกเถียงและพื้นที่ทางความรูใหม ใหนักวิ ชาการทั้งหลายตองหันกลับมาทบทวน
การศึกษาเกี่ยวกับสิ่งที่มีชีวิตอีกครั้ง
ผลการวิจัย
ผลการศึกษาปลาบึกจากวัฒนธรรม ภูมิปญญาชาติพั นธุเกี่ยวกับปลาบึ กในพื้นที่สองฝงแมน้ําโขง ที่เชื่อมโยง
กับการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาอนุภูมมิภาคลุมน้ําโขง(GMS) โดยภูมิป ญญาชาวบานสามารถอธิบายเรื่องปลาบึกไดและมี
วิวัฒนาการทางความหมายของปลาบึกโดยแบงเป นมิติทางสังคมได ดังนี้
1. ปลาบึกในฐานะมิติทางสัญลักษณ เปนช วงเวลาที่มนุษยไมสามารถจับปลาบึ กได ปลาบึกมีความหมายเปน
สัตวรายเปนอันตราย เปนรูปของความหมายสัตวที่อิทธิฤทธิ์ เชน นาค ชาง งู ฯลฯจะปลากฎในตํานานการล มสลายของ
เมืองเมื่ อกินปลาไหลเผือกหรือการไดแตงงานกับลูกพญานาค