เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 143

บทนํา
ประเทศไทยมีความอุ ดมสมบูรณ์ ทางทรัพยากรธรรมชาติและมี ความหลากหลายทางชีวภาพอันประกอบด้วย
พื ชพันธุ์ไม้นานาชนิ ดและสั ตว์น้อยใหญ่จํานวนมาก จากความหลากหลายทางชีวภาพจึงทําให้ประเทศไทยเป็ นแหล่ง
บ่ มเพาะทางปัญญาในการอยู่ ร่ วมกับธรรมชาติ ด้วยการพึÉงพาอย่างถ้อยที ถ้อยอาศัยและช่ วยให้มนุ ษย์มีแหล่ งอาหาร
โดยเฉพาะอย่างยิÉงทรั พยากรป่ าไม้ซึÉ งมีคุณค่ าและมีความสําคัญต่ อความเป็ นอยู่ของสิÉ งมีชี วิตทัÊ งทางตรงและทางอ้อม
นานัปการ ประโยชน์ ทีÉมนุ ษย์ได้รับจากป่ ามีอยู่อย่างมากมายอาทิเช่ น การเปรียบป่ าเหมือนกับตลาดขนาดใหญ่ทีÉ ใช้ใน
การหาแหล่งวัตถุดิ บมาใช้ในการปรุ งอาหารทัÊ งประเภทคาวและหวาน เปรี ยบป่ าเป็ นโรงพยาบาลสําหรับการเก็บพืช
สมุนไพรจากป่ ามาทําเป็ นยารักษาโรคและดูแลสุ ขภาพ เป็ นต้น
ในปัจจุบันยังพบว่ามีอีกหลายชุ มชนในประเทศไทยทีÉยังมี การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรป่ าไม้ซึÉ งแต่ละชุมชน
ย่อมมีลักษณะการใช้ประโยชน์ จากธรรมชาติทีÉแตกต่างกันออกไปตามลักษณะทางกายภาพ ชีวภาพ และทางด้านสังคม
จึงส่ งผลทําให้เกิดองค์ความรู ้และภูมิปัญญาของแต่ละพืÊนทีÉต่างกันไปด้วย และหนึÉ งในนัÊ นคือ ชุมชนบ้านถํÊ าพระพุทธซึÉ ง
ตัÊ งอยู่ในเขตพืÊ นทีÉของอุทยานแห่ งชาติเขาปู่ -เขาย่า ตรงรอยต่อของสองจังหวัด คือ หมู ่ทีÉ 6 ตําบลหนองบัว อําเภอรัษฎา
จังหวัดตรัง และหมู่ ทีÉ 6 ตําบลนํÊ าตก อําเภอทุ่ งสง จังหวัดนครศรี ธรรมราช มี เนืÊ อทีÉประมาณ 14 ตารางกิโลเมตร ชุมชน
นีÊ เป็ นชุมชนทีÉมีอายุ มากกว่าร้อยปี คนในชุ มชนยังคงมีการใช้ประโยชน์ในด้านทรัพยากรจากป่ าตัÊงแต่ อดีตจนถึงปั จจุบัน
(ชัยวิชิต เพ่งพินิจ, (สัมภาษณ์ ),13 มกราคม 2552) อาชีพหลักของคนในชุมชนบ้านถํÊ าพระพุทธคือ การทําสวนยาง และ
การทําสวนผลไม้ นอกจากนีÊ ชุมชนบ้านถํÊ าพระพุทธยังมีอาชี พเสริ มทีÉเด่นและมี ความสําคัญต่อคนในชุ มชนเป็ นอย่างยิÉง
คือ การจับผึÊ งหลวงเพืÉอนํานํÊ าผึÊงมาบรรจุขวดขาย อาชี พนีÊ มีการสืบทอดมาอย่ างยาวนานพร้อมๆ กับการก่อตัÊงชุมชนบ้าน
ถํÊ าพระพุทธ ซึÉ งปั จจุบันนีÊ อาชีพการจั บผึÊ งหลวงยังคงดําเนินอยู ่ แต่เป็ นทีÉน่ าเสี ยดายว่าในปั จจุบันคนในชุ มชนมีความรู้
ในเรืÉ องการจับผึÊงหลวงมีน้อยและลดลงประกอบกับผึÊ งหลวงเริÉ มมี การปรับตัว รู ้ จักการหลบหลีกจากการรุ กรานของ
มนุ ษย์ มักจะสร้างรั งอยู่ ทีÉ สูงๆ ทําให้ เกิ ดความยากลําบากต่อการจับเป็ นอย่ างมาก การจับผึÊ งหลวงแต่ละครัÊ งมี
ประกอบด้วยหลายขัÊนตอนทีÉ มีความเสีÉ ยงสู ง ต้องเป็ นบุคคลทีÉมีประสบการณ์ และต้องมีการทํางานเป็ นที มทีÉมีความรู้
หลากหลายไม่ว่าจะเป็ น ผู้ ทีÉมีความรู ้ด้านการเดิ นป่ า ด้านการขึÊ นต้นไม้ และด้านการค้นหาติดตาม จึ งทําให้มีคนสนใจ
และมีคนทีÉ รู ้จักวิธีการแต่ละด้านน้อย ด้วยเหตุนีÊ ผู้วิจัยจึงสนใจศึ กษาและรวบรวมภูมิปั ญญาการจับผึÊ งหลวงของชุมชน
บ้านถํÊ าพระพุทธ หมู่ทีÉ 6 ตําบลหนองบัว อําเภอรั ษฎา จังหวัดตรั ง และ หมู่ ทีÉ 6 ตําบลนํÊ าตก อําเภอ ทุ่งสง จังหวัด
นครศรี ธรรมราช ตลอดจนศึกษาแนวทางในการอนุรั กษ์ผึÊ งหลวงของชุมชนบ้านถํÊ าพระพุทธตามภู มิปั ญญาท้องถิÉน
เพืÉอให้องค์ความรู ้เกีÉยวกับการจับผึÊงหลวงให้อยู่คู่ชุมชนอันก่อให้เกิดความเข้าใจเกีÉ ยวกับภูมิปั ญญาของชุมชนต่อการจับ
ผึÊ งและทําให้คนในชุมชนรู ้สึกหวงแหนต่อรากฐานภูมิปั ญญาทีÉมีมานานนับร้อยปี อี กทัÊ งยังเป็ นประโยชน์กับบุ คคลทัÉวไป
ทีÉ ต้องการจะศึกษาและเรี ยนรู้ต่อไป โดยในอนาคตคาดว่าถ้าไม่มีรวบรวมองค์ความรู้ สืบสาน ส่ งเสริม และเผยแพร่
ให้แก่ เยาวชน ชาวบ้าน ตลอดจนสังคมในวงกว้าง ความรู้ เรืÉองภู มิปัญญาท้องถิÉนในการจับผึÊ งซึÉ งเป็ นสิÉ งทีÉมีคุณค่าใน
ชุมชนอาจสูญหายไปพืÊ นทีÉโดยมิอาจเรี ยกกลับคืนมาได้
วัตถุประสงค์
1. เพืÉอศึกษาภูมิปัญญาชาวบ้านเกีÉ ยวกับการจับผึÊงของชุ มชนบ้านถํÊ าพระพุทธ
2. เพืÉอศึกษาแนวทางในการอนุรักษ์ผึÊงของชุ มชนบ้านถํÊ าพระพุทธแบบยัÉงยืนตามภูมิปั ญญาชาวบ้านของชุมชน
ถํÊ าพระพุทธ