เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 148

แกว่งไปแกว่งมา ซึÉ งเชืÉอกันว่าลักษณะดังกล่าวเป็ นผึÊงทีÉ มีความดุร้าย ท้าทายให้พรานผึÊ งขึÊ นไปจับ แต่เมืÉอไหร่ ทีÉขึÊ นไปจับก็
จะโดนทําร้ายโดยทันที
4) ความเชืÉ อเกีÉยวกับต้นไม้ทีÉผึÊ งหลวงสร้ างรังอาศั ยอยู่ ชาวบ้านเชืÉอกันว่าต้นไม้บางชนิดมีนางไม้อาศัยอยู่
ถ้าไปจับผึÊงบนต้นไม้จะได้รับอันตราย ทีÉเป็ นเช่นนีÊ ก็เพราะในอดีตชาวบ้านชุมชนบ้านถํÊ าพระพุทธมีการนับถือเจ้าป่ า การ
สร้างรังแล้วพรานผึÊงไม่ค่อยจับได้แก่ ต้นตะเคียน ต้นไทร ต้นหลุมพอ เป็ นต้น
5) ความเชืÉ อเกีÉยวการปฏิบัติตัวของพรานผึÊ งหลวง การปฏิบัติตัวของพรานผึÊ งก่ อนทีÉจะขึÊ นจับผึÊงนัÊ นได้มีข้อ
ห้ามไว้ดังนีÊ ห้ามพรานผึÊงหลวงมี เพศสัมพันธ์กับก่อนขึÊนจับผึÊ งหลวงและก่อนขึÊ นไปจับนัÊ นจะต้องอาบนํÊ าให้สะอาดทุก
ครัÊ ง นอกจากนีÊ ยังห้ ามทีมงานของพรานผึÊ งพูดเรืÉ องไม่ดี และใช้คําหยาบโดยเด็ดขาด และห้ามรับประทานนํÊ าผึÊ งก่อนทีÉ
พรานผึÊงยังไม่ได้ลงมาจากต้นไม้ทีÉขึÊ นไปจับ
วิธีการจับของพรานเพืÉอการอนุ รักษ์ ผึÊงหลวง
วิธี การจับของพรานผึÊ งก็เป็ นการจับตามวิ ถีของพรานผึÊงทีÉมีมาตัÊงแต่ในอดี ตจนถึงปั จจุบันนีÊ เป็ นการสื บทอด
จากรุ่ นสู ่รุ่ นว่าในการจับผึÊ งหลวงแต่ละครัÊ งนัÊ น จะไม่ มีการทําร้ายผึÊ งหลวง เป็ นเพียงการใช้ประโยชน์จากนํÊ าผึÊ งหลวง
เท่านัÊน โดยพรานผึÊ งจะใช้อุปกรณ์ทีÉ เรี ยกว่าม็อง สร้ างควันในการไล่ตัวผึÊ งหลวงออกจากรัง จากนัÊ นจึ งตัดเอาหัวนํÊาหวาน
ซึÉ งจะไม่ตัดรังหรื อตัวอ่ อนของผึÊงหลวง เพืÉ อให้ผึÊ งงานหานํÊ าหวานมาเลีÊ ยงตัวอ่ อนของผึÊ งหลวงและเกิดการขยายพันธุ์ของ
ผึÊ งหลวงให้อยู่ คู่กับชุมชนบ้านถํÊ าพระพุทธสื บต่อไป (เสนอ รอดวงศ์, (สัมภาษณ์) 16 ตุลาคม 2552)
อุปกรณ์การจับผึÊงหลวงเพืÉอการอนุรักษ์ อย่างยัÉงยืน
อุปกรณ์ทีÉใช้ในการจับผึÊ งหลวงทีÉมีผลต่อการอนุ รักษ์ผึÊ งหลวง จากการสัมภาษณ์ พรานผึÊงหลวงในชุ มชนบ้านถํÊา
พระพุทธ สามารถอธิบายได้ว่า อุปกรณ์ทีÉ ส่งผลต่อปริ มาณรั งผึÊ งหลวงก็มีแค่ 2 อย่าง คื อ 1) ม็องวัสดุทีÉใช้ใน การทําม็อง
จะไม่ใช้วัสดุทีÉ มีพิ ษทีÉส่ งผลต่อตัวผึÊงจะเลือกใช้เฉพาะวัสดุทีÉเป็ นธรรมชาติทีÉไม่มีพิ ษ 2) มีดทีÉใช้ตัดหัวนํÊ าหวาน ก็ต้องเป็ น
มีดทีÉทํามาจากไม้ทีÉ กินได้ เพราะมี ความเชืÉอกันว่า การตัดหั วนํÊ าหวานของรังผึÊ งหลวงนัÊ นจะมีผลต่อการมาสร้างรั งในปี
ต่อไป คือในแต่ ละครัÊ งทีÉจั บผึÊ งหลวงนัÊ นพรานจะใช้มี ดทีÉ ทําจากวัสดุ ธรรมชาติ เท่ านัÊ น (ยุ ทธพงษ์ เกิดบัวเพชร,
(สัมภาษณ์ ) 16 ตุลาคม 2552)
ตามความเชืÉ อทีÉกล่าวมาข้างต้น เป็ นความเชืÉ อทีÉมีการปฏิบัติต่อกันมาจากพรานผึÊ งรุ่ นต่อรุ่ นซึÉ งบางความเชืÉ อทีÉมี
การพิ สูจน์กันมาแล้วและพบว่าเป็ นเรืÉ องจริ ง หรื ออาจเป็ นกลอุบายของพรานผึÊ งในอดีตทีÉ มีไว้เพืÉอการอนุรักษ์พันธุ์ผึÊ ง
หลวงให้อยู่คู่กับชุมชนบ้านถํÊาพระพุทธชุมชนบ้านถํÊ าพระพุทธและทําให้ ผึÊ งหลวงกลับมาสร้างรั งทีÉชุมชนบ้านถํÊ าพระ
พุ ทธแต่อดีตจนถึ งปัจจุบันนีÊ (ไสว พรหมแก้ว, (สัมภาษณ์ ) 16 ตุลาคม 2552)
สรุ ปผลการศึกษา
การจับผึÊ งหลวงของพรานผึÊ งหลวงชุมชนบ้านถํÊาพระพุ ทธนัÊ นเป็ นการประกอบอาชีพเสริ มของกลุ่ มคนใน
ชุมชนทีÉมีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ ในท้องถิÉ นควบคู่กับการอนุรักษ์ ซึÉ งในปั จจุบันแม้ว่าอาชี พนีÊ ยังมีการ
ปฏิบัติกันอยู่ แต่เป็ นทีÉน่าเสี ยดายว่าคนในชุ มชนทีÉ มีความรู้ในเรืÉ องการจับผึÊงหลวงมีน้อยและเริÉ มลดลง เนืÉองจากมี ความ
ยากลําบากเป็ นอย่างมาก การจั บผึÊ งหลวงแต่ละครัÊ งต้องประกอบด้วยบุคคลทีÉมี ประสบการณ์และต้องทํางานเป็ นที ม
โดยเริÉ มตัÊงแต่ขัÊ นตอนการสังเกตฤดูกาล การติดตามค้นหาผึÊ งหลวง การเตรี ยมอุปกรณ์ การจับผึÊ งหลวง วิธี การจับ การ
แสดงความเป็ นเจ้าของ และความเชืÉอทีÉเกีÉยวกับการจับผึÊงหลวง สําหรั บวิธีการในการจับผึÊ งหลวงของชุมชนบ้านถํÊ าพระ
พุ ทธแสดงให้เห็นถึ งภูมิปั ญญาชาวบ้านเกีÉ ยวกับการนําทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์ องค์ความรู้ ทีÉชาวบ้ าน
นํามาใช้นัÊ นเป็ นองค์ความรู้ ทีÉบรรพบุรุ ษสร้างไว้ให้โดยสะท้อนออกมาในลักษณะของการสังเกต ทดลอง ประยุกต์
จดจํา และมีการถ่ายทอดมาจากอดี ตผ่านรุ่ นสู ่รุ ่ น และภายในตัวองค์ความรู ้นัÊ นยังมี การสอดแทรกแนวทางในการ