การประชุมวิชาการและผลงานวิจัย มหาวิทยาลัยทักษิณ ครั้งที่ 17 2550 - page 664

ศึกษาลักษณะทางสถาปตยกรรมและคติความเชื่อที่ปรากฏในมัสยิดโบราณ
ในจังหวัดปตตานีและจังหวัดนราธิวาส
Studied the Architectural Features and Beliefs as Found in the Ancient Mosques of
Pattani and Narathiwat Provinces
นายอดิศักดิ์ ภักดี*
Adisak Phakdee
บทคัดยอ
งานวิจั ยนี้เป นการศึ กษาลักษณะทางสถาป ตยกรรม และคติความเชื่ อที่ ปรากฏในมัสยิดโบราณ
ในจั งหวัดปตตานี และจั งหวัดนราธิวาส โดยผู วิจัยเก็ บรวบรวมข อมูลภาคสนามดวยวิ ธี การสัมภาษณ สังเกต
ถายภาพ รวมทั้ งเขียนภาพลายเสนประกอบ แลวนําเสนอผลการศึกษาด วยวิธีพรรณนาวิเคราะห ผลการศึกษาสรุปไดดังนี้
ลักษณะทางสถาปตยกรรมของมัสยิดโบราณในจั งหวัดป ตตานีและจังหวัดนราธิ วาส 4 มัสยิด คื อ
มัสยิดกรือเซะ มั สยิดดาโตะ (หรือมัสยิดดารุลนาอิม) มัสยิ ดวาดิลฮูเซ็น (หรือมัสยิ ดตะโละมาเนาะ) และมัสยิ ดเกา
ดารุลยาดีดี มัสยิดโบราณทั้ง 4 หลั ง มีลักษณะเปนอาคารกออิฐ ถื อปูน 2 หลั ง คือ มัสยิดกรือเซะ และมั สยิดดาโตะ
ในจังหวัดป ตตานี และมี ลักษณะเปนอาคารไม 2 หลัง คือ มัสยิดวาดิลฮูเซ็น และมัสยิ ดเกาดารุลยาดีดี ในจังหวั ด
นราธิวาส มัสยิดโบราณทั้งหมดนี้มีแผนผังอาคารเปนรู ปสี่เสี่ยมผืนผาจนเกือบจะเปนสี่เหลี่ ยมจัตุรัส มัสยิดกรือเซะมี
รูปแบบลักษณะอาคารสมดุล สวยงาม หรูหราตามแบบศิลปะโกธิค สวนฐานมีลักษณะกออิฐ ถือปูนคลายฐานปทม
(รูปบัวหงาย) มีบั นไดกออิฐ ส วนเรือนมีเสากลมตั นขนาดใหญกอดวยอิ ฐ ฝาผนังเปนผนั งกออิฐถือปูน และผืนผนัง
เจาะเปนลักษณะชองประตู-หนาตาง รูปทรงโค งแหลมและโคงมน สวนหลังคาเปนสวนที่ ยังสรางไมเสร็ จ มัสยิดดาโตะ
(หรือมั สยิดดารุลนาอิม) มีรูปแบบลักษณะอาคารสมดุล มีความสวยงามตามแบบศิ ลปะโกธิค เช นเดียวกับมั สยิดกรือ
เซะ สวนฐานมีลักษณะกออิฐถือปูนคลายฐานปทม (รูปบัวคว่ํา บัวหงาย) สวนเรือนมีเสาเปนเสากลมตันขนาดใหญ
กอด วยอิฐ ฝาผนังเป นผนังกออิฐถือปู นโดยเจาะเปนรู ปทรงโคงมน มีประตู และหนาตางเปนแบบบานเปดคู ส วน
หลังคาเปนคอนกรีตมีโดมรูปดอกบัวที่ดานบน มัสยิ ดวาดิลฮูเซ็น (หรือมัสยิดตะโละมาเนาะ) มี รูปแบบลักษณะ
อาคารเปนสถาปตยกรรมที่แปลกและโดดเดน มีลักษณะผสมผสานกับระหวางศิลปกรรมจี น ไทย และมลายู สวน
ฐานมีเสาที่มีตีนเสาสูง พื้นปูดวยไมกระดานแบบปู ชิด สวนเรือนมีเสาเปนเสาไมตะเคียนรูปสี่เหลี่ยม ผนังเปนแบบ
ฝาปะกน มี ประตูหน าตางทําด วยไม และบันไดภายในอาคารทําดวยไม ตะเคี ยน สวนหลั งคาเปนแบบลักษณะ
ผสมผสานทรงปนหยาและทรงจั่ ว มัสยิดเกาดารุลยาดีดี มีรูปแบบลักษณะอาคารคลายเรือนพักอาศัยสวนฐานมีเสาที่ มี
ตีนเสาทั้ งตีนเสาเตี้ยและตี นเสาสูง มีบั นไดทําดวยคอนกรีต พื้นเป นไมกระดานปูแบบชิด สวนเรือนมีเสาไมตะเคียน
รูปสี่เหลี่ยม ฝาผนั งไมกระดานตีซอนเกล็ดในแนวตั้ ง และแนวนอน และเกล็ดไมมีประตูหนาตางเปนแบบบานเปดคู
สวนหลังคาเปนแบบจั่ว แบบปนหยา และแบบบลานอ สวนดานคติความเชื่อที่ปรากฏในมัสยิดจะเปนคติความเชื่อที่
ไมขัดกั บความเชื่อทางศาสนา แตความเชื่อทองถิ่นบางอยางก็ ยังคงปรากฏใหเห็นอยู บาง คติความเชื่อดังกลาว อาจ
จําแนกไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คือ คติ ความเชื่อเกี่ยวกับพื้ นที่และทิศ คติความเชื่ อเกี่ยวกับองค ประกอบ และคติ
ความเชื่อดานอื่น ๆ
คําสําคัญ : ลักษณะทางสถาปตยกรรม; คติความเชื่อ; มัสยิดโบราณ
บทคัดย อ