เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 66

3
แนวคิดเกี่ยวกับเครือข่ ายการย้ ายถิ่น
ปรากฏการณ์ การย้ายถิ่นแรงงานระหว่างประเทศมี ความสาคัใต่ อการพัฒนาประเทศ เนื่องจากมี จานวนผู้ย้าย
ถิ่นเพิ่มมากขึ้ น การอธิบายปรากฏการณ์การย้ายถิ่ นแรงงานระหว่างประเทศ (international labour migration) มีอยู่หลาย
แนวคิดทฤษฎี ทั้งในระดับมหาภาค (macro level) ให้ความสาคัใกับตัวแปรเชิ งโครงสร้างของสังคม และวัฒธรรมของ
ทั้งประเทศต้นทาง(sending country) และประเทศปลายทาง (destination country) ส่ วนการวิเคราะห์ในระดับจุ ลภาค
(micro level) ที่ให้ความสาคัใกับปั จจัยในระดับปั จเจกบุ คคล (individual) หรื อ ครอบครัว (household) ที่มีอิทธิพลต่อ
การตัดสิ นใจย้ายถิ่ น เพื่ออธิบายปรากฏการณ์การย้ายถิ่นให้ดียิ่งขึ้น แต่ในระยะหลังมีความพยายามเชื่ อมโยงปัจจั ยระดับ
มหาภาคเข้ากับปั จจัยระดับจุลภาคในระดับกลางหรื อเมโส (meso level) เพื่อพยายามทาความเข้าใจที่ ดียิ่งขึ้ นต่อสาเหตุ
ของการย้ายถิ่นที่มีอย่างต่อเนื่อง ทฤษฎีที่ ใช้ในการอธิ บายปรากฏการณ์การย้ายถิ่นมีจานวนมาก ทั้ งนี้ ผู้วิจัยจะนาเสนอ
ทฤษฎีหลักของการวิเคราะห์การย้ายถิ่น 3 ทฤษฎี ได้แก่ (Massey, Arango et al. 1998)
1. ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ คลาสสิกใหม่ (neo-classical economic) เป็ นการวิเคราะห์ในระดับมหาภาค (macro
level) แบบแผนการย้ายถิ่น และปั จจัยที่ มีอิทธิพลต่อการตัดสิ นใจย้ายถิ่นอธิบายตามทัศนะของนักเศรษฐศาสตร์ กลุ่ ม
คลาสสิ กใหม่ เกี่ยวกับดุลยภาพทางด้านเศรษฐกิจ นักวิชาการกลุ่ มนี้ มักจะอ้างถึงแนวคิดเกี่ยวกับปั จจัยผลักดัน ได้แก่
ความยากจน การขาดแคลนที่ดิน การมี ประชากรจานวนมากในประเทศต้นทาง (sending country) และปั จจั ยดึงดู ด
ได้แก่ โอกาสในการมี งาน ค่าจ้างแรงงาน ความทันสมั ยของประเทศปลายทาง(destination country) นักเศรษฐศาสตร์
คลาสสิ กใหม่ให้ความสาคัใกับความแตกต่ างและความไม่สมดุลในเงื่อนไขการจ้างงาน และค่ าจ้างระหว่างประเทศ ผล
ของความไม่เท่าเทียมของค่าจ้างหรื อแรงงานส่ วนเกินของประเทศต้นทางจะเคลื่อนย้ายไปสู่ ประเทศปลายทางที่มีค่าจ้าง
ที่สู งกว่าหรื อมีแรงงานไม่ เพียงพอ ผู ้ ย้ายถิ่ นแต่ละคนจะทาการตัดสิ นใจเลือกว่าจะย้ายไปประเทศใด ขึ้ นอยู่กับการ
ประเมินโอกาสทางเศรษฐกิจของประเทศนั้น ๆ ในตลาดแรงงาน ซึ่ งจะนาไปสู่ความเท่าเทียมกันของค่ าจ้างในระยะยาว
และก่อให้ เกิดดุ ลยภาพทางเศรษฐกิจระหว่ างประเทศต้นทาง และประเทศปลายทาง การวิเคราะห์ระดับมหาภาคของ
เศรษฐศาสตร์คลาสสิ กใหม่มีความสาคัใต่อการอธิ บายการย้ายถิ่นระหว่างประเทศ แต่สาเหตุของการย้ายถิ่นระหว่าง
ประเทศไม่ได้จากัดเฉพาะเรื่องของความแตกต่ างด้านค่าจ้างแรงงาน และเศรษฐกิจระหว่ างประเทศเท่านั้น แต่ ยังมีปั จจั ย
อื่นๆที่เกี่ยวข้อง เช่น ปัจจัยทางสังคม และวัฒนธรรมที่ส่งผลต่อกระแสการย้ายถิ่นระหว่างประเทศอีกด้วย
2. กลุ่มทฤษฎี เศรษฐศาสตร์แนวใหม่ (new economic) เป็ นการวิเคราะห์ ในระดับจุลภาค( micro level)
พฤติกรรม และกระบวนการตัดสินใจย้ายถิ่ นอธิบายตามทัศนะของนักเศรษฐศาสตร์แนวใหม่ มองการย้ายถิ่นระหว่าง
ประเทศมี ความซับซ้อนมากว่ าตัวแปรเชิ งโครงสร้างเศรษฐกิจ โดยนาปัจจัยทางสั งคมมาร่ วมอธิ บายกั บปัจจัยทาง
เศรษฐกิจในระดับครั วเรือน การตัดสิ นใจย้ายถิ่ นเป็ นผลมาจากปั จจัยทางเศรษฐกิจในระดับครัวเรื อนที่พยายามลดหรือ
กระจายความเสี่ ยงของรายได้ โดยอาศัยการย้ายถิ่ นของสมาชิกคนใดคนหนึ่งในครั วเรื อนเป็ นแหล่งที่มาของรายได้
ครั วเรื อน การตัดสิ นใจย้ายถิ่นจึงไม่ ใช่เรื่ องปัจเจกบุ คคลแต่เป็ นการตัดสิ นใจร่วมกั นของสมาชิกในครัวเรื อน ความ
ต้องการรายได้เพื่อนามาพัฒนาความเป็ นอยู่ที่ดีขึ้ นของครอบครัวอาจจะเป็ นสิ่งที่สาคัใของสมาชิกในครั วเรื อนที่ย้ายถิ่น
ไปทางานต่างประเทศ หน่วยในการวิเคราะห์ ระดับครัวเรื อนเป็ นสิ่ งสาคัใในการอธิบายสาเหตุของการย้ายถิ่ นระหว่าง
ประเทศ ทั้ งนี้ การวิเคราะห์การย้ายถิ่นระหว่างประเทศจึ งไม่ สามารถขาดการพิจารณาในมิติของครั วเรื อนร่วมด้วย แต่
แนวคิดนี้ ได้รับการวิพากษ์วิจารณ์ บนพื้นฐานที่ว่าได้ละเลยมุมมองเชิงประวัติศาสตร์ซึ่ งเป็ นสาเหตุของการย้ายถิ่น
3. แนวคิดว่าด้วยเครื อข่ายการย้ายถิ่น (migrant network) เป็ นการวิเคราะห์ ปรากฏการณ์การย้ายถิ่ นระดับกลาง
หรือเมโส (meso level) ถึ งแม้ว่าตัวแปรเชิงโครงสร้ างทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมเป็ นปั จจัยพื้ นฐานของการย้าย
ถิ่นระหว่างประเทศ แต่เครื อข่ายการย้ายถิ่นก็เป็ นปั จจัยที่มีสาคัใต่อการย้ายถิ่ นเป็ นอย่างยิ่ง แนวคิดเครื อข่ายการย้ายถิ่น