การประชุมวิชาการและผลงานวิจัย มหาวิทยาลัยทักษิณ ครั้งที่ 17 2550 - page 553

บทบาทของการศึกษาในการสรางเสริมความอยูดี มีสุข
ในภาวะการเปลี่ ยนแปลงอยางรวดเร็ ว : กรณีศึกษาใน 2 ชุมชนในจังหวัดสงขลา
The Role of Education in the Construction of Wellbeing under Conditions of
Rapid Change : A Case Study in Two Communities in Songkhla Province
อาแว มะแส1
บทคัดยอ
แนวคิดเรื่องความอยูดีมีสุข (wellbeing) เปนแนวคิดที่กําลังไดรับความสนใจในการศึกษาเกี่ยวกับการ
พัฒนา แต ยังเปนที่ถกเถียงกันถึงนิยาม การไดมา ปจจัยที่เกี่ยวข อง รวมทั้งบทบาทของแตละปจจัยในการ
เสริมสรางความอยูดีมีสุข ตามกรอบแนวคิดเรื่องสถานะทางทรัพยากร (The Resource Profile Framework) การ
เขาถึงทรัพยากรประเภทตางๆและความสามารถในการแปรเปลี่ยน (transformation) ทรัพยากรเหลานั้ นให
ตอบสนองความตองการและความปรารถนาของครัวเรือนและสมาชิ ก นาจะมีสวนอยางสําคัญในการเสริมสราง
ความอยูดีมีสุขในระดับครัวเรือนและปจเจกในชนบท ทั้งนี้ทั้งความตองการ ความปรารถนา ตอดจนวิถีในการ
เสริมสรางความอยูดีมีสุขมีความเปนพลวั ตที่ปรับตัวตามกระบวนการพัฒนาไปสูความทันสมัย (modernisation)
ในบริบทของสังคมที่อยู ในภาวะของการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว (rapid change) อยางเชนสังคมไทย การพัฒนา
ทรัพยากรมนุษยดวยการใหได รับการศึกษาในระดับที่เหมาะสมตอการปรับตัวในวิถีการดํารงชีพ (livelihood
strategies) ใหสอดคลองกั บยุคสมัยดูเหมือนจะมีบทบาทที่สําคัญอยางมาก
บทความนี้มุงนําเสนอผลการวิเคราะหเชิงคุณภาพเกี่ยวกับบทบาทของการศึกษาในการเสริมสรางความ
อยูดีมีสุขในระดับครัวเรือน โดยอาศัยข อมูลภาคสนามที่รวบรวมมาจากการวิจัยใน 2 ชุมชนชนบทในจังหวัด
สงขลา ซึ่งตั้งอยูห างจากตัวนครหาดใหญเปนระยะทางตางกัน โดยพบว าการไดรับการศึกษาของสมาชิกครัวเรือน
มีความแตกตางครัวเรือนระหวางรุ นที่แบงตามชวงอายุในทั้งสองชุมชน ในปจจุบั นครัวเรื อนสวนใหญให
ความสํ าคัญกับการศึกษาของบุตรหลานเปนอยางมาก ซึ่งตางจากในอดีตช วงที่รุนพอแมยังอยูในวัยเรียน โดย
คาดหวังวาการศึกษาที่ดีจะชวยเสริมสรางความอยูดีมีสุ ขทั้งในแงภาวะวิสัย (objective wellbeing) และ อัตตวิสัย
(subjective wellbeing) ความปรารถนาที่จะใหบุตรหลานได รับการศึ กษาในระดับสู งจนขั้นปริญญาพบไดทั่วไป
และมีความพยายามอยางมากในการแปรเปลี่ ยนทรัพยากรดานตางๆ ที่ครั วเรือนสามารถเขาถึงมาใช เพื่อสนั บสนุน
การศึกษา แมวามีเพียงส วนนอยที่สามารถบรรลุถึงความปรารถนานี้ก็ตาม ความปรารถนานี้มีความเชื่ อมโยงกับ
ภาวะของเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วในสังคมไทยที่มากระทบวิถีการดํารงชีพที่ตองสัมพันธกับภายนอกชุมชนและ
พึ่งพารายไดนอกภาคการเกษตรมากขึ้น นอกจากนี้การมีการศึกษาที่ดียังเปนคานิยมที่บ งบอกสถานะที่ดีในทาง
สังคมอั นเปนองคประกอบที่สําคัญของความอยูดีมีสุขดานอัตตวิสั ย
1 Ph.D. (Development Studies) ผู ชวยศาสตราจารย ภาควิชาพัฒนาการเกษตร คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานคริ
นคร วิทยาเขตหาดใหญ จ. สงขลา 90112