เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 951

2
บทนํา
หนึ่งทศวรรษของการปฏิรูปการศึกษา คุณภาพของผูเรียนในทุ กระดับยังไมสามารถตอบโจทยของสังคม
การจัดการเรียนการสอนยั งไมนําไปสูการเปลี่ ยนแปลง ผูเรียนยังคิดไม เปน ผูสอนยั งไมใหความสําคัญกับผูเรียนในฐานะ
ที่มี บทบาทหลักในกระบวนการจัดการเรียนรู และการจั ดการศึกษายังแปลกแยกจากสังคม ดั งผลการวิจัยเกี่ยวกับการ
ปฏิรูปการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ.2542 ของหนวยงานต างๆ ที่พบวา มีหลายเรื่องยังเปนปญหา
ตองเรงพัฒนาและปรั บปรุง โดยเฉพาะประเด็ นคุณภาพการศึกษาดานความสามารถในการคิด อาทิ รายงานสรุปผลการ
ดําเนินงาน 9 ป ของการปฏิรูปการศึกษา (พ.ศ.2542 – 2551) ซึ่งจัดทําโดยสํานักงานเลขาธิการสภาการศึ กษา กระทรวง
ศึกษาธิการ (2552) สรุ ปไดวา ผูเรี ยนระดั บการศึกษาขั้นพื้นฐานมีความสามารถในการคิ ดวิเคราะห คิดสังเคราะห คิด
สรางสรรค และคิดไตรตรอง เพียงร อยละ 10.4 สําหรับปญหาการดํ าเนินงาน พบวา การศึกษาขั้นพื้นฐานไมสอดคลอง
กับความตองการของผูเรียน เนนการทองจํ า ไมเชื่อมโยงกับชีวิตจริง ทําใหผูเรียนเบื่อการเรี ยน ไมสามารถเรียนรูได ดวย
ตนเอง ไมเนนการฝกภาคปฏิบั ติ และไม เนนการฝกใหผูเรียนคิดวิเคราะห แกปญหา ซึ่ งสอดคลองกับผลการประเมินของ
สํ านักงานมาตรฐานและประเมิ นคุ ณภาพการศึ กษา (องคการมหาชน) (2552) ซึ่งได ทํ าการประเมินสถานศึ กษา
โดยเฉพาะอยางยิ่งขอมู ลที่ไดจากผลการประเมินความรูมาตรฐานที่ 4 ในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ประเมิ นผูเรียนดาน
ความสามารถในการคิดวิ เคราะห คิดสังเคราะห มีวิจารณญาณ มี ความคิดสรางสรรค คิดไตรตรอง และมีวิสัยทัศน พบวา
สวนใหญจะไมผานมาตรฐาน หรือแมแต ผลการประเมินระดับอุดมศึกษาบงชี้ วา ผูสํ าเร็จการศึกษายังไมมีคุณภาพตามที่
คาดหวัง การจั ดหลักสูตร การเรียนการสอนขาดการเน นฝกภาคปฏิบัติและการเชื่อมโยงกับการทํ างาน ทําใหกําลังคนที่
ผลิตขาดคุณลักษณะที่ สําคัญบางประการ เชน การคิดวิ เคราะหอยางเปนระบบ การแก ปญหาในการทํางาน เปนตน
ผลการศึกษาข างตนไมอาจปฏิเสธได วาคุณภาพของผูเรียนดาน “ความสามารถในการคิด” มีความออนแอ
ตั้งแตระดับการศึกษาขั้ นพื้นฐานตอเนื่องมาจนถึงระดับอุดมศึกษา จึ งเปนเรื่องที่จะตองปฏิรูปการเรียนการสอนกันอยาง
เขมขนตอไป โดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อผู เรียนกาวผานการศึกษาขั้นพื้นฐานไปสู ระดับอุดมศึ กษา ผูสอนในระดับดังกลาว
จําเปนจะตองหาวิธี การบมเพาะเพื่อพั ฒนาผูเรียนใหมีสมรรถนะที่ สัมพันธและสอดคลองกับการพัฒนาประเทศ ไมวาจะ
เปนการแกป ญหา การวิเคราะห การบูรณาการ การสรางสรรค และการประเมิน
ดังนั้ น การปรับกลยุ ทธการเรียนการสอนและการวิจั ยเพื่อพัฒนาความสามารถในการคิดของผูเรียนควร
คํานึงถึงกรณีศึกษาที่เปนเรื่องใกลตัว เปนสิ่งที่อยูในชี วิต อยูในชุมชน หรือเป นวิถีที่ผูเรียนตองเรียนรูและเผชิญเมื่ออยูใน
สังคม ดั งที่ ประเวศ วะสี (2552) กลาวโดยสรุ ปว า การศึกษาตองเอาชี วิตเปนตัวตั้งเพราะชีวิตนั้ นมีความละเอี ยดออน
เชื่อมโยงทั้งภายในและภายนอก ตลอดจนเชื่อมโยงกับสังคมและสิ่งแวดลอม
การวิจัยนี้ มุงคนหาความสําเร็จ (Good Practices) ดานกระบวนการเรียนรูการคิ ดและคิดอยางเปนระบบ
ของผูเรี ยนระดับอุดมศึกษา คําตอบที่ได จากการวิจัยดังกลาวนําไปสู ผลลัพธ (Outcome) ทั้งดานคุณภาพและดานปริมาณ
ดานคุณภาพคือผูเรียนสามารถพัฒนาตนเอง (Self-regulating) ให เปนบุคคลคุณภาพของสังคมทั้ งศักยภาพในการเรียนรู
ศักยภาพในการแขงขั น และศักยภาพในการอํานวยประโยชน ตอสังคมโดยตั้ งอยูบนพื้นฐานของกระบวนการคิดที่ มี
ประสิทธิภาพ สําหรับดานปริมาณ คือ นวัตกรรมซึ่งเป นความสําเร็ จดานกระบวนการเรียนรูการคิ ดอยางเปนระบบของ
ผูเรียนที่เชื่อมโยงกั บวิถีชุมชนซึ่งนอมนําหลั กปรัชญาเศรษฐกิจพอเพี ยงมาปรับใช รวมกับภู มิปญญาท องถิ่น รวมทั้ งการ
ขยายผลนวั ตกรรมสู ผูสอนระดับอุ ดมศึ กษา เพื่อเป นแนวทางและตั วอย างในการบูรณาการ “การคิ ด” เข าไปใน
กระบวนการจั ดการเรี ยนรู ในขณะเดียวกั น ผู เรียนได รับประโยชน ทั้ งโดยตรงและโดยอ อมจากการบูรณาการ