เอกสารการประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย ครั้งที่ 21 / 2554 (Oral) - page 238

2
บทนา
ข้าวสังข์หยดเป็ นพันธุ์ข้าวพื้ นเมืองที่ ปลูกในภาคใต้ของประเทศไทย โดยเฉพาะบริ เวณรอบ ๆ ทะเลสาบ
สงขลา ซึ่ งปลูกมากที่ สุดในจังหวัดพัทลุง จัดเป็ นกลุ่มข้าวที่มีสี แดง ซึ่ งอุดมไปด้วยคุณค่ าทางโภชนาการ จึงเหมาะ
สาหรับใช้เป็ นอาหารธรรมชาติที่มีคุณค่าต่อสุ ขภาพของผู้บริโภค ในปี พ.ศ. 2547 กองโภชนาการ ได้ทาการศึ กษาวิจัย
อาหารชี วจิต พบว่ า ข้าวสังข์หยดมีคุณค่าทางอาหารสู งกว่าข้าวพันธุ์อื่ น ๆ กล่าวคื อ มีกากใยอาหารสู งกว่าข้าวพันธุ์อื่ น ๆ
จึงมีประโยชน์ต่อระบบขับถ่าย มีสารต้านอนุ มูลอิสระมากกว่าข้าวพันธุ์ อื่น ๆ จึ งมีประโยชน์ในการชะลอความแก่ และ
ป้ องกันการเกิดโรคหลายชนิ ด เช่น โรคมะเร็ง โรคความจาเสื่ อม และโรคหัวใจ นอกจากนี้ มีโปรตีน ธาตุ เหล็กและ
ฟอสฟอรัสสูง ซึ่ งมีประโยชน์ในการบารุงโลหิ ต บารุ งร่ างกายให้แข็ งแรง ผลผลิตข้าวสังข์หยดในภาคใต้มีประมาณ
10,000 ตันต่อปี และมีแนวโน้ มการปลูกเพิ่มขึ้ น เนื่ องจากเป็ นข้ าวเพื่อสุ ขภาพที่ เป็ นที่ ต้องการของตลาด
เมื่อนาข้าวเปลือกข้าวสังข์หยดไปผ่านกระบวนการสีข้าว จะได้ข้าวกล้องและข้าวซ้อมมือประมาณ 7,000 ตัน และราข้าว
สังข์หยด ประมาณ 400 ตัน แต่อย่างไรก็ตามในปั จจุบันนี้ ราข้าวที่เหลือจากกระบวนการแปรรู ปยังมี การนาราข้าวไปใช้
ประโยชน์น้อยมาก ราข้าวส่วนใหญ่จะถูกนาไปใช้เป็ นอาหารสัตว์ซึ่ งมี มูลค่าต่า เพื่อที่จะสร้างมู ลค่าเพิ่ มให้กับวัสดุเศษ
เหลือจากการแปรรู ปข้าวสังข์ หยด การนาราข้าวสังข์หยดไปสกัดน้ ามันโดยวิ ธีบี บเย็น (Cold-pressed process) และการ
นาไปประยุกต์ใช้ในผลิตภัณฑ์เพื่อสุ ขภาพ จึงเป็ นแนวทางหนึ่ งสาหรั บการเพิ่มมูลค่ าของวัสดุเศษเหลือจากการแปรรู ป
ข้าวสังข์หยด ซึ่ งในปั จจุบันผู ้ บริ โภคหันมาให้ ความสาคัญกับสุ ขภาพ และใส่ใจเกี่ ยวกับสิ่งแวดล้อมมากยิ่งขึ้ น จึ งส่ งผล
ให้กรรมวิ ธีการผลิตอาหารที่ ไม่ใช้สารเคมี เป็ นกรรมวิธีที่ ได้รับการยอมรั บของผู้บริโภคมากยิ่งขึ้ น ส่งผลให้ การสกัด
น้ ามันโดยการบี บเย็น โดยใช้เครื่ องบีบอัดชนิ ดเกลียว (Screw press) เป็ นที่นิ ยมนาไปใช้กับการสกัดน้ ามันราข้าวสาหรับ
กลุ่มเกษตรกร และผู ้ ประกอบธุ รกิ จขนาดกลางและขนาดย่อม เนื่ องจากหาซื้ อเครื่ องมือได้ง่ายในราคาไม่สูงจนเกิ นไป
มีการใช้งานที่ไม่ซับซ้อน รวมทั้ งมีค่าใช้จ่ายในการดาเนินงานและซ่ อมบารุ งต่า (คมสันต์, 2550) ปั จจุบันกลุ่มเกษตรกร
ในจังหวัดพัทลุงได้ผลิตน้ ามันราข้าวบีเย็น แต่อย่างไรก็ตาม ผู ้ ประกอบการยังคงประสบปั ญหาหลักในด้านคุณภาพของ
น้ ามันราข้าวสังข์หยดที่ มีค่ากรด และค่าเปอร์ออกไซด์ที่ สูงกว่ามาตรฐานน้ ามันราข้าวดิ บสาหรับการบริ โภค ซึ่ งต้องมี ค่า
กรดไม่เกิ น 4 mg KOH/g oil ค่าเปอร์ออกไซด์ ไม่เกิ น 10 mg Eqv/kg oil และกรดไขมันอิสระไม่เกิน 2 % (ประกาศ
กระทรวงสาธารณะสุขฉบับที่ 205 พ.ศ. 2543) ดังนั้ นการวิจัยนี้ จึงมุ่ งเน้นการพัฒนากระบวนการแปรรู ปเพื่อยกระดับ
คุณภาพน้ ามันราข้าวสังข์หยดบีบเย็น โดยการให้ความร้อนแก่ ราข้าวโดยการอบที่ อุณหภู มิสูง เพื่ อยับยั้งกิจกรรมของ
เอนไซม์และลดปริ มาณความชื้ นของราข้าว นอกจากนี้ ได้ใช้เครื่ องกรองน้ ามันชนิ ดสุญญากาศเพื่อลดระยะเวลาที่น้ ามัน
สัมผัสกับแสงและอากาศ
วิธีการวิจัย
การพัฒนากระบวนการแปรรูปเพื่ อยกระดับคุณภาพน้ ามันราข้าวสังข์หยดบีบเย็นได้ทาการศึกษาดังนี้
1. นาราข้าวสังข์ หยดที่ผ่านการขัดสีใหม่ ๆ กลุ่มวิ สาหกิจชุมชนบ้านเขากลาง ตาบลปันแต อาเภอควนขนุ น จังหวัด
พัทลุง ไปผ่าน/ไม่ผ่านการอบ (ภาพที่ 1) แล้วนาไปสกัดน้ ามันโดยใช้เครื่ องบี บอัดชนิ ดเกลียว (1 hp motor, Oriental
Motor, Gear Head DY9 97575, Japan) และการกรองน้ามั นด้วยกระดาษกรองที่มีขนาดรู พรุ น 20-25 ไมโครเมตร ใน
สภาวะบรรยากาศและสุ ญญากาศ (Vacuumbrand, ME 2C, Germany) (ภาพที่ 1) ที่บริ ษัทบ้านไทยเฮิร์ บ ตาบลโตนดด้วน
อาเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง ซึ่ งแบ่ งราข้าวเป็ นชุ ดการทดลองทั้ งสิ้ น 5 ชุดการทดลอง (ดังอธิ บายข้างล่าง) ชุ ดการ
ทดลองละ 5 กิโลกรั ม และในแต่ละชุดการทดลองมี การทดลองจานวน 3 ซ้ า